Synopsis: English glosses of Hawaiian words can offer false equivalencies that effectively alter their intended meanings. Translation will ultimately supplant traditional Hawaiian worldviews through the perversion of meaning.

———

Aloha mai nö käkou e nä hoa e æimi nowelo nei i ia mea he naæauao. I loko nö o ka nui o ka paæu æana i ka noiæi, a me ka nui hoæi o ka noiæi a ka poæe o ka wä i hala no ka manaæo o nä hua o kä käkou æölelo Hawaiæi, ua mau nö ke æano pohihihi o ia mau hua a hiki i këia lä. A æoiai käkou e hoæöla hou nei i ka æölelo o ka æäina i æane hala loa aæela me ke au o ka manawa, i hewa hoæi ia loli æana iä wai? Noæu iho, ua pöwehiwehi ko käkou æikena i këia au ma muli o ka paæa o ka namu haole, ka mea e hühewa ai ka noæonoæo, a ‘auana wale aku ai hoæi i ka nähelehele.

æEä, æaæole au e hoæohalahala nei i ka æölelo haole. He æölelo wale nö ia. Aia iä käkou ka hahai, a me ka æole, i kona ala e kakaæi aku ai. A i këia wä a käkou e hoæöla nei i ka æölelo makuahine, ke koho wale nei nö i ke ala i kïpapa æia mai e ka namu haole. æO ka nui loa o nä huaæölelo hou e haku æia nei, ua haku æia ma muli o ko läkou höæike æana i kahi manaæo hou, he manaæo i halihali æia mai e ke au malihini. æAæole nö paha e hiki ke alo aæe i ia hopena. He hana i kuluma iä käkou ke kuhikuhi æana i kekahi manaæo ma o ka hoæopuka æana i kekahi hua näna e kuhikuhi mai i ia manaæo. He mea kanaka ia.

æO ka mea naæe e akahele ai, æo ia ka hulikua æana i ka manaæo kahiko i ala e kuhi ai i kahi manaæo malihini. Aia nö ka pono o ka æölelo Hawaiæi a mälama æia kona æano küæokoæa. Inä e hele auaneæi a like a like ka “pua” me ka “flower”, e nalo ke kumu e mälama kaæawale ai i nä æölelo æelua. A inä e hoæopuka æia ka manaæo haole ma o ka æölelo Hawaiæi, pehea lä e kapa æia ai æölelo Hawaiæi?

E nänä paha käkou i nä hua æelua, æo “make” läua me “makemake”. Inä e unuhi æia mai läua ma ka æölelo haole (æo “dead” a me “want”), kohu mea lä, he mau hua æokoæa ia. Eia naæe, ua akäka ka pilina o këia mau huaæölelo Hawaiæi ke nänä æia ka pela æana, a ke hoæolohe paha i ka puana æana. æAæole naæe pëlä ko läua mau hoapili ma ka æölelo haole. A he pili nö ka make i ka makemake. Eia naæe, wahi a Elbert läua me Pukui, ua hapa mai ke koæikoæi o ka hua i hoæopalulua æia, æo makemake. Wahi a läua, æo kekahi o nä hopena o ka hoæopalulua æia, æo ia ka hapa æana mai o ka koæikoæi.

A no laila, he kuhihewa ka hoæopili æana i këia mau huaæölelo Hawaiæi i ia mau manaæo haole. Me he mea lä, hoæokahi manaæo æano laulä o ia mau hua Hawaiæi, a æaæole nö i like a like me ka manaæo o nä hoapili haole. æO kekahi manaæo o “makemake”, æo ka häæule æana ia ma ke kaua. æAæole nö paha ia he make loa. A æo ia häæule æana ma ke kaua a ma ke kaua kio paha, æo ia kekahi manaæo o “make”. Eia hou, æo ka mäæule æana o ke kino, æo ia kekahi manaæo o “make”, æaæole i like me ka make loa. æEä, e ka makamaka heluhelu, nui hou aku nä huaæölelo Hawaiæi i küpono æole ka hoæopili æana i ko läkou manaæo i ka manaæo o nä hoa pili ma ka æölelo haole. E mälama käkou i ka manaæo Hawaiæi o nä huaæölelo Hawaiæi o pau loa auaneæi.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.