Synopsis: The toilet paper crisis is perhaps the result of our pampered lifestyles. Paper is not the only material that can accomplish the job. Other materials might even offer ecological advantages.

Aloha käkou. I këia wä a käkou e noho nei, eia kahi mü æino ke hölapu aæe nei a puni ka honua a ke kau nei ka weli o ka lehulehu i ka hopohopo no ke ola o ko käkou poæe hulu kupuna, a no ke ola kino ponoæï nö hoæi o käkou iho nö, æo ka hü. Eia nö käkou ke holo æäæä nei ma nä hale küæai me ke küæai lilo mai i nä æano mea like æole e pakele ai i ka nohona hemahema. A no ka nui o ka hopohopo o lawa æole mai auaneæi kekahi mau mea, e laæa ka laiki, ka nulu, nä tini mea æai, nä läæau e lapaæau ai, a me ka pepa häleu, eia nö kahi poæe ke hoæolaholaho nei i ia mau mea me ka huli kua aku i ka pono o nä hoa kanaka, a pau pü me nä küpuna!

E oæu poæe makamaka heluhelu, ma waena mai o nä mea he nui e küæai lilo æia nei, æo ia mea æo ka pepa häleu kä käkou e nänä ai ma æaneæi. Ua æike æia, no ka hopohopo nui o pau mai ia mea i ke küæai lilo, hele a mokuäwai ka lehulehu a lëæï nä hale küæai i ke kahua hoæokü kaæa ka laina kanaka. æO ke æano æänunu o kekahi poæe, lapulapu aæela i nä æope pepa häleu a hü aæe ana ma loko mai o nä kaæa mäkeke! A eia nö kä kauwahi poæe ua nele i ka loaæa æole he wahi æäpä pepa häleu a ke hopohopo nei o æöhune auaneæi ka puka kahiko. æO ka nui hopohopo o kekahi poæe o æike auaneæi i ia hopena, piæi koke ka wela a kupu mai ka haunaele i loko o nä mäkeke!

I ke kupu mai o ia hihia, haliæa aæela ka noæonoæo i kahi moæolelo a æAnakala Joe Makaæai i hahaæi maila he mau makahiki aku nei. Ua hänai æia æo ia ala i loko o kekahi hale pili, a moe kona mau pö i luna o kahi moena lauhala i häliæi æia ma ka papahele æiliæili o ka hale pili. æAæohe uila, æaæohe paipu e kahe ai ka wai, a æaæohe pepa häleu. A æo ia nele i ka pepa häleu æole, æaæole ia he nele i ka hana hoæolaholaho a nä hoa makamaka o ia kaha. æO ke æano nö ia o ka noho æana o ia æäina.

Wahi a æAnakala, i ka wä e kaumaha ai æo hope, e hele aku nö i ke kiæo. A i ka pau pono æana o ka pilikia, he mea maæa mau ka häleu me kahi pöhaku kahawai i hele a nemonemo mai i ke kahe mau æia e ka wai. Nui nö paha ka mahalo i ka nemonemo o ia pöhaku. æOluæolu ka æili o hope. æAæohe wahi æano mükole mai i ka æänai mau æia e kahi mea æökalakala. A pau ka häleu, he kiola æia kahi pöhaku i luna o kekahi ahu pöhaku e kü ana ma ka wai kai o kahi muliwai. æO ka holoi æia mai nö ia e ka nalu. A i ka maæemaæe æana mai, hiki ke hoæohana hou æia.

æEä, he manomano a lehulehu ka æike a ka Hawaiæi i ia wä o ka noho kuaæäina æana. æAæole ka nele pepa häleu he mea e hemahema ai. Ola läkou i ka pöhaku, i ka mea häleu kamahaæo o ka æäina. æO käkou naæe, ua pailani æia e nä mea hou o ka æäina. A i ka wä e nele ai, hele nö a hemahema ka nohona a mokuähana ka noho pü æana o känaka.

Eia mai ka nïnau nui. Ma waena o ka pepa häleu a me ka pöhaku, æo ka mea hea ka mea i æoi aæe kona æano mälama æäina? æO ka hoæohana mau æia o kahi pöhaku hoæokahi a i æole nä tona pepa häleu a käkou e hoæokuæu ai ma loko o nä paipu lawe æino i loko o ko käkou wä e ola ana? E nä makamaka o Kauakükalahale ë, a hua a pane!

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.