Synopsis: The arrests at Waimānalo come from the same playbook as those made two months ago on Maunakea. Is this a “might makes right” state?
‘Auhea ‘oukou e o‘u mau hoa ‘alo like o ka ‘īnea. Āhea kākou e lawa ai i ka hana ‘ino a ka make‘e ‘āina? Eia nō ke hōlapu nei ke ahi ma kauwahi ‘āpana ‘āina o Hawai‘i nei. Ua hele a kaulana ka hihia ma luna o Maunakea, a me ka wiwo ‘ole o kona mau kia‘i e noke nei i ke kaupale i nā mīkini ‘eku lepo ‘a‘ole e pi‘i a‘e i luna o kona kino kapu. ‘Oiai e ‘ā nei ia ahi nui, ua kupu mai kekahi hihia pili ‘āina ma Kalaeloa. Aia i laila he 147 ‘eka ‘āina a ka DHHL e ho‘olimalima nei i kekahi hui Kanakā, ‘o Innergex Renewables, no $200,000/makahiki i mea e kūkulu ai he mau papa no ka ‘apo ‘ana i ka ikehu o ka lā, a me ke kū‘ai ‘ana i ua ikehu nei iā Hawaiian Electric. A pehea lā kēlā pū‘ulu po‘e Hawai‘i, he 22,000, e kali nei ‘o ka loa‘a he wahi ‘āpana ‘āina e ho‘okulāiwi ai? Ua hoka paha?
He nui hou aku nā ‘āina Hawai‘i e lilo nei i ka po‘e hana kālā. ‘A‘ole nō na‘e e hihi. I ka P4 nei, ua hōlapu maila he ahi hou, aia ma Waimānalo Bay Beach Park. Eia no na‘e, ‘a‘ole paha ia he hana kālā e like me Maunakea a me Kalaeloa. E ho‘olilo ana ke Kūlanakauhale a me ke Kalana o Honolulu he $32 miliona no ke kūkulu ‘ana i kekahi pāka kahakai. I mea aha lā na‘e ia pāka? No‘u iho, i mea ia e ‘ākoakoa ai nā malihini he nui e ho‘ā‘o ana e pakele iā Waikīkī. A pehea lā e pono ai ka po‘e kūloko o Waimānalo? Ua lawa nō paha lākou i ko lākou ‘āina me ia e kū nei. Inā nō e kūkulu ‘ia kahi pāka hou, e māhuahua mai ana paha ka nui o ka po‘e e kalaiwa ana ma ke alanui a e lē‘ī ana nā kapakai i ka nu‘a nā kānaka! E lilo ana nō paha ‘o Waimānalo i hoalike nō Waikīkī! Pehea kou mana‘o e ka makamaka heluhelu? I ala nō paha ia e hapa mai ai ka pihaku‘i o ka po‘e ma ia ‘ao‘ao Kona?
Wahi a ka po‘e kūloko o Waimānalo e kū‘ē nei i ke kūkulu pāka ‘ana, he mau iwi kupuna ko kēlā wahi, he mea la‘a ho‘i. He hana ho‘ohaumia ka ‘eli ‘ana i ia wahi. ‘A‘ole lākou e kū‘ē nei e kū‘ē ai. Eia ka mea hilu. He hana paha kā ke aupuni? Ua ho‘ouna ‘ia aku he 100 paha māka‘i a ‘oi no ka hopu ‘ana i kēlā po‘e e ‘āke‘a ana i ke alanui a lawe aku i ka hale pa‘ahao. Wahi a ka nūhou, he 28 po‘e i hopu ‘ia a kau li‘ili‘i ‘ia aku ma nā hale pa‘ahao like ‘ole o ka mokupuni. A i ka wā i hopu ‘ia ai ua mau kia‘i lā o Waimānalo, ua ho‘ohana ‘ia kahi pū ho‘onui leo (LRAD) i mea e kau ai ko lākou weli.
Wahi a Caldwell, e noke ana ke aupuni i ke kūkulu ‘ana i ia pāka. I kona mana‘o, ua ‘oko‘a ka hihia ma luna o Maunakea a ua ‘oko‘a ho‘i ka hihia ma Waimānalo. Pehea lā na‘e ia ‘ano mana‘o? Ua hopu ‘ia nā kūpuna ma Maunakea a ua hopu ‘ia ho‘i ka po‘e ma Waimānalo e kū ana i ke kapu aloha. Ke ‘ōlelo nei ka po‘e kāko‘o TMT he mea ia e pono ai nā kānaka a pau. Ke ‘ōlelo nei ‘o Caldwell he pāka ana kēia e pono ai ka po‘e a pau. A ma nā hihia ‘elua, he ho‘oma‘au ka hana a ke aupuni. Eia hou, ‘o kekahi o kāna mau ‘ōlelo, ua mahalo ‘o ia i nā ‘ao‘ao ‘elua no ka mālama ‘ana i ka maluhia. Kāhāhā! Ua ‘ano like me ka ‘ōlelo a Trump ma hope o ka haunaele ma Charlottesville, “You also had some very fine people on both sides.”
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.