Synopsis: Protectors practicing nonviolent resistance were forcibly removed from the road to the summit of Haleakalā by police. Opens in a new tab Why does the University of Hawaii support the Hōkūle‘a but is willing to desecrate our mountain?
Aloha mai kākou e nā kia‘i o Haleakalā. He aloha ‘āina ‘i‘o nō ‘oukou! ‘A‘ohe wahi hā‘awipio o ke kū‘ē‘ē ‘ana i ka hana kohu ‘ole a maha‘oi ho‘i a ke aupuni. A‘o i ke koa, a‘o i ka holo! Aia nō me ‘oukou o‘u mau mana‘o kāko‘o a me o‘u mau manamana kikokiko palapala, i pa‘a ai ho‘i ka mo‘olelo a nalohia ‘ole, a helu ‘ole ‘ia paha ma nā mo‘olelo haku‘epa a ke aupuni ho‘opunipuni. Mahalo ke kū pa‘a, ke kū pono, a me ke kū kia‘i ‘ana i ko kākou mauna. A wahi a Kaleikoa Ka‘eo, he kia‘i no Maui, i hina mai kekahi kia‘i, aia ka pono ‘o ke kū mai o kāna keiki. A hina ke keiki, e kū mai nō nā pua.
I ka ho‘olaule‘a aku nei au i mālama ‘ia ma ka lā 30 o Iulai no ka ho‘omana‘o ‘ana i ka Lā Ho‘iho‘i Ea. He papahana kū makahiki ia e mālama mau ‘ia ma ka pāka ‘o Thomas Square i kapa ‘ia kona inoa ma muli o ‘Akimalala Thomas, ka mea i pa‘i i ke po‘o o kahi Lō Paulet o Beretania no ko ia ala lawe pio ‘ana iā Honolulu i ka MH 1843. Na Thomas i ho‘iho‘i mai i ke ea, a na Kamehameha III Kauikeaouli i kūkala aku i nā hua kaulana, “Ua mau ke ea o ka ‘āina i ka pono.” I kēia makahiki na‘e, ua mālama ‘ia i ka pā mau‘u ma kahi o Honolulu Hale.
Ma loko o ka ho‘olaule‘a ‘ana, ua mālama ‘ia kekahi mau papahana kūo‘o e la‘a me ka ha‘i‘ōlelo hō‘eu‘eu a Kaleikoa. He mau ‘ōlelo nō i hu‘i koni i ka iwihilo o ke anaina, a e ho‘omaopopo mai ana iā mākou ‘a‘ole e pau ka paio ‘ana no ka pono, no ka mea, ua mau nō ka hewa, ‘o ka noho kuapa‘a ‘ia ho‘i o ko kākou mau kino ma lalo o ka ho‘oluhi hewa a Maleka. Ua ho‘omaopopo maila ‘o ia ala i ka ‘ōlelo a‘oa‘o a Kawaipuna Prejean ē he mea ‘ole ka pa‘a ‘ana o ke kino i ke kaula hao a ka luna, aia ka ‘ino i ka pa‘a ‘ana o ka no‘ono‘o i nā mana‘o o ia luna.
Hō‘ike maila ‘o Kaleikoa i nā mana‘o o ka hua‘ōlelo “ea”. He mau mana‘o haole nāna e ho‘ākāka mai i kona mana‘o. ‘O “life”, “sovereignty, “independence”, a pēlā aku. Aia na‘e i loko o ia hua nā mana‘o hou aku he nui, ‘o ia ho‘i, ‘o ka pi‘i ‘ana o kekahi mea i luna, ka puka ‘ana mai ma lalo a‘e o ka ‘ilikai, ka pi‘i ‘ana ho‘i o lalo a kū mai i luna. A ‘o ia pi‘i ‘ana i luna, ‘o ia nō ko Kaleikoa mana‘o nui i hāpai maila. E kū hou mai ko Hawai‘i i luna. ‘A‘ole e noho ma lalo o Maleka.
‘A‘ole e pau ke kia‘i mauna ‘ana inā e mau ka noho luna ‘ana o ka haole ma luna o ka Hawai‘i. He hō‘ailona ka mauna no ke ea o ka Hawai‘i. Ua ha‘aheo a hau‘oli ho‘i ka lāhui Hawai‘i i ke ka‘apuni ‘ana o ka Hōkūle‘a i ka honua. He “mālama honua” ka mana‘o nui. I ka mana‘o na‘e o Kaleikoa, aia ka pono ‘o ka mālama mua ‘ana iā Hawai‘i. Nīnau maila ‘o ia ala i ke kumu i kono ‘ia ai ka pelekikena o ke Kulanui o Hawai‘i e kau mai ma luna o ka Hōkūle‘a ma hope o ke ka‘apuni honua, ‘oiai ‘o ia pelekina ho‘okahi nō kai kū‘ai lilo aku i ka pono o Haleakalā. ‘O ka puni kālā, ‘o ka mole nō paha ia o ia hewa?
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.