Synopsis: On its maiden voyage to Tahiti in 1976, Hōkūle‘a was captained by Kāwika Kapahulehua. He was a Hawaiian language speakers who in his later years taught language students at the University of Hawaii. Hōkūle‘a has just returned from a voyage around the world and will anchor off Ala Moana Park on Saturday.
Aloha kākou. Kuku‘i aku nei nō paha ka lono no ka ho‘i mai o ka Hōkūle‘a mai kona huaka‘i ka‘apuni honua, a i kēia Pō‘aono nō e ‘ākoakoa ana nā kānaka he 50,000 a ‘oi ma ka pāka kahakai ‘o Ala Moana no ka ho‘olaule‘a ‘ana ma muli o kona ka‘apuni i ka honua. He lā ia e ha‘aheo ai ka po‘e Hawai‘i, a pau pū nō ho‘i me ka po‘e Polenekia nona nā mokupuni he 1000 a ‘oi e waiho ala i ka la‘i o ka Pākīpika, ka mea nona ke ākea he 1.4 miliona mile kuea.
I ‘ole nō e poina, i ka MH 1881, ‘o Kalākaua ka mō‘ī mua loa o nā mō‘ī o ka honua nei nāna i ka‘apuni ka honua poepoe, a ua lilo ia hana he mea e ha‘aheo ai ko kākou lāhui a pēia pū nō me ka po‘e a pau o ke aupuni ‘o Hawai‘i i ia wā. A e like me ka ho‘ōla ‘ana o ka Hōkūle‘a i nā hana a ka po‘e kahiko, pēlā nō ko Kalākaua ho‘ōla ‘ana i nā hana a kona po‘e kahiko, a ho‘ōla pū me ko lākou ‘ike, he mea ‘ane‘ane e nalo loa.
Mahalo nui ke akamai o Kalākaua. He ‘ano mana kona e hiki ai iā ia ke ‘ike i ka mea e hiki mai ana. Ua minamina nā hō‘ailona e kuhikuhi ana i ka nalo ‘ana o nā ‘ike o ka po‘e kahiko a ua ho‘okumu ho‘i ‘o ia i ka Hale Nauā i wahi e mālama ai i kēlā mau ‘ike. Mahalo ho‘i ka po‘e o ka Polynesian Voyaging Society i ko lākou no‘ono‘o i ka ho‘ōla ‘ana i ia hana he ho‘okele wa‘a e like me ka hana a nā kūpuna, ‘o ia ho‘i, ma ka nānā wale ‘ana nō i nā hōkū, nā ‘ale, nā manu, a me nā hō‘ailona like o ka moana. Ua hala aku nō nā kānaka pa‘a ‘ike no ka ho‘okele wa‘a ma ia ‘ano. ‘A‘ohe wahi mea koe o Hawai‘i nei, a ‘a‘ohe wahi mea koe o nā mokupuni Polenekia he 1000 a ‘oi i hō‘ike ‘ia a‘ela ma luna.
‘Imi ‘ia akula nā mokupuni o Maikonesia a loa‘a maila kekahi kanaka ma ka mokupuni li‘ili‘i ‘o Satawal, i pa‘a iā ia ka ‘ike o ke au kahiko, a nona ka inoa ‘o Mau Piailug. Nāna nō i a‘o mai i ka po‘e Hawai‘i i ke ‘ano ho‘okele o ke au kahiko. Ke ‘ole kona lokomaika‘i, hala loa aku paha ia ‘ike, a he aha lā ho‘i kona mea e loa‘a hou mai ai?
He hō‘ike aku a hō‘ike mai ka hana e pono ai. Aia i laila ke akamai o ka mō‘ī Kalākaua. Eia ‘o Hōkūle‘a ke ho‘omau nei i ia hana. He huaka‘i hō‘ike kēia, a he huaka‘i hō‘ahu ‘ike nō ho‘i. ‘O ia ko kākou mea e holomua ai. A‘o aku a a‘o mai. Mahalo ‘ia ka hō‘ike mai a ko waho, e la‘a ka hana a Mau Piailug. ‘O ko kākou manawa na‘e kēia e hō‘ike aku ai i ka ‘ike i ili mai ma luna o kākou. Pēlā wale nō e mau ai.
Eia kekahi mea hou aku no kēia mo‘olelo. ‘O ke kāpena o ka Hōkūle‘a i kona holo mua ‘ana i Kahiki, ‘o ia nō ‘o Kāwika Kapahulehua. E ‘ole ‘o ia, holomua ai kēia hana e kaulana nei ‘o ka ho‘okele wa‘a. Ua pōmaika‘i nō au i ke kama‘ilio mau ‘ana me ia ma ka ‘ōlelo Hawai‘i, no ka mea, he hoa hana ‘o ia no‘u ma ke kulanui o Hawai‘i. Aloha nō ia mau lā ua hala!
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.