Synopsis: Many men will be surprised to learn that fathering children at an advanced age can carry severe consequences for their children’s health. There is an increased risk for certain afflictions that will be problematic for the child. The biggest surprise is the actual age that is considered advanced. It can be less than 40.

Aloha nö käkou e nä hoa makuakäne i hänau mai kä käkou mau keiki i ka wä e oæo ana, ke känalua nei ka pono o ia hana. Ua püæiwa iho nei koæu manaæo i ka heluhelu æana e pili ana i nä æano kïnä a käkou o ka hoæoili æana ma luna o kä käkou poæe keiki ma muli o ka hoæomau æana i loko o ka wä oæo. Aia nö kekahi mau papahana noiæi i nänä i ka hopena o ka hoæomau keiki æana i ka wä oæo o ka makuakäne, a pëlä i æike æia ai kekahi mau kuæia e hoæomänaæonaæo ai. æO ia hoæi, he mea e makaæala ai ke külana oæo o ke käne i kona wä e noho ai i ka wahine a mau ai hoæi ke keiki. He mau kïnä paha ka haæawina e loaæa mai ana.

æAæole i æike æia këia mau pilikia i koæu wä e hoæomau keiki ana. He au hou naæe këia a ua æano mälamalama mai kekahi mau æikena i æike æole æia ma mua. æO ia hoæi, i ke oæo æana o ke käne, e käpae æia e ke kino nä hunaola i pau kona pono. Ua kapa æia këia he ‘apoptosis’ ma ka æölelo haole a ua lilo ia i mea e hapa mai ai ka nui o nä hunaola keakea a ke kino e hana ai. I mea e hana ai i ke keakea, wähia nä hunaola keakea. I ke oæo æana o ke käne, æo ka nui o nä manawa o ka wähia æana, he piæi ka päpaha no ka æähuli æana o nä hunaola keakea. Ke æähuli mai, e piæi nö ka papaha o ke kupu mai o ia mea he kïnä liliuewe.

æO kekahi mau hopena æeæepa o ka hoæomau keiki i ka wä oæo o ke käne, æo ka lehelehe mäwae æoe, æo ka ‘autism’ hoæi (he maæi i æike æia no ka hikakau manaæo o ka mea maæi), a me ka ‘Down’s Syndrome’. Eia hou kekahi mau hopena æino i æike æia. æO ka heæe wale o ke keiki, ka hänau æaluæalu, a i kekahi manawa, ua pilikia ka ulu æana o nä iwi a hänau peke mai ke keiki. æO kekahi mea weliweli, æo ia nö ka maæi huohuoi, he pilikia no ka lolo.

Ua æike æia ke kumu o ia mau pilikia, æo ia hoæi ke oæo o ke käne i ka wä e hänau ai käna keiki. æO ka mea æäpiki naæe, he 40 wale nö makahiki ka manaæo o “oæo”. Piæi loa ka papaha o ka loaæa æana i ia mau maæi a hihia paha ke piæi ka nui o nä makahiki. Ua æike æia këia pilikia ma waena o nä wähine oæo, akä naæe, he mea hou ia no nä käne. æEä, he papaha wale nö këia. æAæole e pilikia nä keiki a pau. Aia nö kekahi poæe käne ua hänau mai kä läkou pua i ka piha æana o nä makahiki he 80 a æoi. Eia naæe, he mea këia e kuæihë ai ka puhi i ke ämio æölali aku ma loko o ke köä koæa.

æAæole æo ke oæo wale nö o ke käne ka mea e æike æia ai këia mau hopena weliweli. Aia nö kekahi mau hana ma ka nohona o këlä lä këia lä e pilikia ai. æO ka puhi paka æoe, ka pili aku i kekahi mau kemikala, a me ka pä löæihi æana mai o ka lä i ka æili. E aho e makaæala käkou käne i ke æano o ka nohona, a inä he æiæini hoæi e hoæoulu ai i ka lähui, e hana aku nö æoi æöpiopio. Mai kali a hina ke poæo.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.