Synopsis: Dementia afflicts many of our elders. The signs of its early onset are alarmingly familiar to me, despite my relative youth, and to many others. It has been noted that music can alleviate the pain. So let’s all sing for our health.

Aloha mai nö käkou e ka poæe e hoæomanawanui nei i ka höæea æana mai o ia mea he hopena æelemakule. Noæu iho, ua änehe maila ia hopena a eia ke hapa mai nei ka ikaika hoæomanaæo. Eia aku nö a eia mai, loaæa wale aku nö au i ia maæi he poina. æAæole naæe i hoæolawehala loa mai ia maæi i këia manawa, eia naæe, ua æike æia kekahi mau höæailona no kona hoæomaka æana a ua kupu mai nö hoæi kekahi mau manaæo hopohopo. I këia wä aæu e haliæa nei i nä lä uæi, ke æike nei hoæi i nä höæailona o ia hopena. I koæu heluhelu æana i kekahi mau moæolelo e pili ana i ka hapa æana mai o ka ikaika noæonoæo o ka poæe kanikoæo a haumakaæiole hoæi, ua höæike æia mai kekahi mau höæailona näna e wänana mai i ka loaæa æana mai oæu i ia hopena, a he mea püæiwa wale nö. I æike iho ka hana, hoæomaopopo ihola au, auë, eia aku nö a eia mai, pëlä nö kä hoæi kahi keiki æo au!

Eia mai nö kekahi o ia mau höæailona. æAkahi: æo ka poina æana o nä hana i lawelawe æia aæe nei me ka hoæomanaæo æana naæe i nä mea i hana æia i ka wä i hala loa akula. æO au nö kekahi e helu æia ma loko o ia æäuna. æAlua: ua huikau ka noæonoæo i kekahi manawa. æEä, he hoæonäukiuki nö paha ia mea. Na wai hoæi e æole ka æike æana i ia hopena? æAkolu: æo ka poina æana o nä huaæölelo. Auë! Ua loaæa pono nö kä hoæi kahi keiki æo au a paæa hoæi ma ka huluhulu o ka æauwae! æEä, aia nö paha kahi huaæölelo æokoæa no ia mea? æAæole ‘o “huluhulu” ka mea maæa mau! æAæole hiki iaæu ke hoæomaopopo. æAhä: æaæole nö e æike i ke æano kïkoæolä ma loko o ka pane æana a kekahi kanaka. He aha lä hoæi ka hewa o ia hopena? He pömaikaæi nö paha ke kanaka ke pakele æo ia i ka æike akäka æana i ke æano pupuka o ka hoa walaæau. æAlima: ka luæuluæu wale æana mai o ka naæau. æAono: ua hemahema ka lawelawe æana i nä hana maæa mau. æAhiku: æaæole hoihoi i ka hele holoholo. æAwalu: ka hoæopuka mau æana i kahi nïnau hoæokahi ma ke æano pïnaæi. Ua like nö paha këia me ka në æana a kamaliæi. Maliæa he hopena kamaliæi ia. æAiwa: æaæole hiki ke hoæomanawanui i ka loli æana o nä mea i maæa æë ma mua. æEä, inä he höæailona këia no ka hopena æelemakule, nui hewahewa ka poæe i loaæa i këia maæi. A æo ka æumi o ka höæailona: ka palaha pinepine æana. Auë. Inä pëlä, æo au nö ka laæana helu æekahi!

Maliæa, ua komo ka hopohopo o kekahi mau hoa heluhelu i ka æike æana i këia mau höæailona. Alia hoæi e luæuluæu ka naæau. Aia nö kekahi mea e lana ai ka manaæo. Ua æike æia ka maikaæi o ke mele i mea e ola hou ai këia maæi. He mea ia e maha ai ka æehaæeha o ka manaæo a e hoæomälielie ai hoæi i nä hopohopo a me nä makaæu. æAæole këia he mea hou. Nui ka mahalo o nä känaka o ka honua nei i ke kanikani a ka pahu a me nä mea püæolo like æole. No laila, aia ka pono æo ka hoæolohe pinepine i ke mele. He ola ko laila.

———

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)