Synopsis: The system of ocean currents in the North Atlantic is on the verge of collapse due to climate change, according to a number of scientists. This would lead to a series of deleterious effects on the health of the ocean, to include a shifting of the entire Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC) system toward the south.
Aloha mai nö käkou e nä hoa heluhelu o Kauakükalahale. He mau pule aku nei, ua puka mai kekahi æatikala no ka makani pähili nona ka inoa æo Milton. Ua æulupä æia ka mokuæäina æo Pololika a me nä mokuæäina e pili koke mai ana, e kekahi mau æino nui æelua i loko o ka wä pökole, a ke wänana æia nei ka mähuahua æana o ka ikaika a me ka pinepine o ia æano æino ma këia hope aku. æAæole nö paha e püæiwa käkou. æO ka hopena ia o ka mahana æana mai o ka honua nei, a e oki loa ana ka pohö e ili mai ana ma luna o nä æäina like æole ma këia hope aku. I këia wä, ke wänana æia nei ka hulihia æana o ke aniau o ka honua nei a puni, a e makaæala mua æia nei ka moana æAkelanika. Wahi a kekahi poæe æepekema kilo aniau, æo ka moana æAkelanika kekahi mähele nui o ka æönaehana aniau o ka honua nei, a ua kapa æia æo ka Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC). Eia nö ke wänana æia nei ka hiki æana mai o kauwahi pilikia nui ma muli o ua æönaehana nei i loko o ka wä pökole wale nö, æo ia hoæi, ma kahi o ka MH 2050.
Na ia æönaehana aniau, æo ka AMOC, e halihali i ke kai mahana mai ke käæei kopikala a i ka huæihuæi o nä kai æäkau, kahi e maæalili ai kona mahana a mäkü ai kona æano. Ke huæihuæi mai ia kai, e hele nö ia a kaumaha a piholo i lalo o ka hohonu. Ma laila aku ia kai mäkü a kahe hou aku, ma lalo o ka hohonu, a höæea hou aku i nä kai o ka hema. æO ia ka wä e kaiaka ai ua külana mäkü lä ona a e piæi hou mai ai i luna o ka æili kai. Pëlä e mälama æia ai ke æano æoluæolu o nä kai æäkau a me nä makani mahana näna e pä aku ma luna o nä æäina o æEulopa æäkau. Na ia mahana e pale aku i ka iho mai o ka huæihuæi o ka æäkau a me kona hoæopaæa æana i nä æäina æäkau i ka hau.
He mea maikaæi loa ka æönaehana AMOC. æO ia ka mea näna e mälama i ke aniau maæa mau o ia moana a puni. Inä e näwaliwali mai ka AMOC, a anuanu mai ka poepoe hapa æäkau o ka honua, e iho ana nä æönaehana aniau a pau i ka hema. He mea koæikoæi ka paæa pono o ke külana o ia æönaehana ma ka moana æAkelanika. Ke mau ka mahana mai o ka honua, e mahana mai ana nö hoæi ka æili o nä kai æäkau, a e hapa mai ana ko läkou paæakai. Heheæe mai ka hau ma Greenland a me ka hau o nä kai æÄlika, a nui mai ka ua. A no ia mau mea, hele a wai ke æano o ia mau kai æäkau. Eia hou, ua æike æia ka mähuahua æana mai o ka nui o ka paæakai i loko o ka moana æAkelanika Hema. Ua neæe aku i laila mai ka æäkau mai.
He mau kumu këia e wänana æia nei ka häæule æana o ia æönaehana æo ka AMOC. He mau makahiki helu wale nö mai këia makahiki aku a i ka makahiki 2050. Inä nö e pololei këia poæe æepekema, auë nö hoæi käkou ë! E aho paha ka hoæomaka i këia wä æänö i ka hoæëmi æana i kä käkou mau hana hoæohaumia,æo ia hoæi, ka hoæopuka wale aku i ke ea æino i loko o ka lewa. Mai nö a manaæo mai ua hala æë ka Puæulena. æAæole maopopo ka pololei a me ka æole o këia wänana æana a ka poæe æepekema, eia naæe, ke æike maka nei käkou i ka piæi æana o ka æili kai, ka heheæe æana o ka hau ma nä æäina äkau a me nä hau nunui e lana ana i nä kai æäkau, a eia nö ke kani nei ke oeoe haæina pöpilikia. Mai nö a hoæokuli! E ala i këia wä i mea e ola ai nä mamo i ka wä e hiki mai ana.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
