Synopsis: Many people think that they are free to use Hawaiian words as they wish. This starts to get a bit mercenary when certain words are used to market products. Referring to American Sign Language in Hawaiæi as Hawaiæi Sign Language in order to market it to the HIDOE (Hawaiæi Department of Education) takes this a step too far.

Aloha mai nö käkou e ka poæe aloha o ka æäina, a me kä käkou æölelo i kupu mai ma luna o ia æäina. E noke aku nö käkou i ka paio æana no ka pono. æEæole ia noke æana, e hoæi hou mai ke ea o ka æäina, a pëia pü hoæi me ke ea o ka æölelo. Eia nö mäkou ke häpai nei i këlä nïnau e kau maila ma luna, ma muli o ka æapakau wale æia mai o kä käkou hua, a kaæa aku ai ke kuleana no ua hua nei i ka poæe ake kälä a puni hanohano. A ma mua naæe o ko käkou luæu æana i loko o ia kai, e kuhikuhi aku kä æoukou mau mea käkau nei i kahi kumuhana i puka mai ma Kauakükalahale i këlä pule aku nei. æO ia hoæi, e kaniæuhü ana ka mea käkau o ua æatikala nei ma muli o ka æapakau æia mai o kauwahi hua Hawaiæi koæikoæi loa, æo ia hoæi, æo aloha läua me mahalo, me ka pono haku wale æana i mau inoa no nä hui käloaæa, me ka mahalo æole naæe i ke koæikoæi o ua mau hua Hawaiæi nei. A pëia nö hoæi ka hua æo “Hawaiæi” e häpai æia nei i këia pule.

E like nö me nä lähui like æole o ka honua nei, he mau poæe kuli ko ka lähui Hawaiæi. I loko naæe o ka haku æia o kauwahi kuhikuhi lima æana e nä æohana Hawaiæi i mea e kamaæilio ai me kä läkou mau keiki kuli, i këia mau lä, e hoæohana æia ka ASL (American Sign Language) e ka nui o ke kaiäulu kuli Hawaiæi. Mai ka wä kamaliæi mai nö ke kamaæilio æana ma o ka ASL, me ka poæe kuli æë aæe a me ka poæe i hiki ke lohe. I këia wä naæe a käkou e æike nei i ka waiwai o nä mea Hawaiæi, eia kekahi poæe ke æapakau mai nei i ke kuleana e kapa ai i ka ASL ma Hawaiæi nei æo ka Hawaiæi Sign Language (HSL). æEä, e ka makamaka, no ke aha e hana ai pëlä? æAæole ia he æölelo i kükulu æia ma luna o ka æölelo Hawaiæi. Maliæa, ua manaæo ia poæe he æäina küæokoæa æo Hawaiæi a ua küæokoæa pü me kona æölelo kuhi lima. Maliæa paha, he mea hana kälä wale nö.

Eia hou kekahi mau mea æäpiki. Inä e kapa æia ka ASL i ka Hawaiæi Sign Language, e kuhihewa ana paha ka lehulehu he æölelo ia no këia wahi, æo Hawaiæi, æaæole no ka poæe Hawaiæi. Eia naæe he hua Hawaiæi æo “Hawaiæi”, a he mea ia näna e kuhikuhi i nä mea a pau o këia æäina, a pau pü hoæi me nä känaka. Inä naæe e kapa æia æo ka Hawaiian Sign Language, e kuhi ana paha ka lehulehu he æölelo Hawaiæi maoli ia, no ka mea, ua maæa läkou i ke kuhikuhi æana i ka lähui nona ia æölelo ma o ua hua haole nei, æo “Hawaiian”. æEä, æaæohe päkuæina kau hope “-an” ma ka æölelo Hawaiæi! Eia nö kekahi mea e huikau ai. Inä he æölelo kuhi lima Hawaiæi maoli ia, no ke aha i kükulu æole æia ai ma luna o ka æölelo Hawaiæi? A eia kä hoæi ka mea æäpiki o nä æäpiki. Inä he kuhi lima ka hana, no ke aha i kapa æia ai i ka “æölelo”, he mea pili hoæi i ke alelo?

æAæole nö paha he kapu e päpä ana i ka hua æölelo “Hawaiæi” æaæole e hoæohana æia. He aha naæe ka hewa o ke kapa æana i këia æano kuhi lima he ASL for the Deaf Community in Hawaiæi? Ua höæike æia aæela ma luna ko mäkou manaæo hoæohuoi no ke ake kälä a puni hanohano paha, no ka mea, eia ke küæai æia nei kahi papahana aæo HSL i loko o ka Department of Education. He hana kälä paha ia? He hana manawaleæa paha e käkoæo ai i ke kaiäulu kuli? Koe aku ia. Na ka hana naæe ia e höæike mai. Inä e hoæokë æia ka æapakau hua Hawaiæi no ko läkou inoa, æo ia nö ka mea e akäka ai.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 808-956-2627 (Laiana)

>> 808-956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.