Synopsis: We learned a lot from the COVID pandemic about disease and those most vulnerable to it. The Mauli Ola Initiative will offer a practical educational avenue to rejuvenate mauli ola and food security and healing for at-risk groups.

Aloha e nä hoa mälama æäina, ka mea näna käkou känaka e mälama mau mai. He haæawina nui kä ka maæi ahulau æo COVID no käkou. He maæi hoæokae i ke kanaka iki, æo ia hoæi, he nui ka æeha o ka poæe nele a hune. æO ka nele i ka æai, he hopena ia no ka hoæokaæawale æia mai ka æäina aku, a ma Hawaiæi nei i këia mau lä, æo ia ka hopena o ka poæe nele i ke kälä æole. I ka wä ma mua, inä he æäina, inä nö e ola ke kanaka i ka mahi aku i ia æäina. Aia i laila ke ola. Akä, æo ke kanaka nui, he külia i ka æänunu a me ke küæai hewa, a ua lilo ka nui o ka æäina iä ia. A no ka nui o käna kälä, e waiho wale æia nö ua æäina nei me ka hoæoulu æole æia o ka æai. æAæohe ona nänä i kona hoa kanaka, ke kanaka iki e noho nele æoi laha aku ka maæi ma waena o kona mau æohana a me ona pilikana nö hoæi.

æO ke aupuni noho hewa nö hoæi kekahi mea æäina. Ua æapakau æia mai nä æäpana æäina he nui, a ua hoæohaumia æia nö hoæi kekahi o ia mau æäina i ka æaila, ke kïkï i ka läæau æino hoæomake mü, ke kükulu æana i nä hale nui ma nä æäina laæa, a me ia mea aku ia mea aku he nui wale. æAæohe o läkou nänä i ka manaæo naæauao o ka poæe kahiko, æo ia hoæi, he aliæi ka æäina a he kauwä ke kanaka. I ka manaæo o ia aupuni, æo ke kanaka ke aliæi a e hoæohana æia ka æäina no ka pono o ia aliæi. Aloha nö. Ua hoæokahuli æia ka pono, a ua lilo ka æäina æo ia ke kauwä! He mea küæëæë maoli nö i ka manaæo o ka poæe Hawaiæi. A no ia hihia nui, æo ia ke kumu i hoæokumu æia ai ka Mauli Ola Initiative (MOI).

æO ka pahuhopu nui o ka MOI, æo ia ka mälama æana i ke ola o ke kanaka ma nä æano a pau. æAæole wale nö æo ke kino ke hoæöla æia, æo ka naæau pü kekahi, a æo ka hoæoulu läæau kekahi mea e lapaæau ai. Pëlä nö e mälama æia ai ka æäina, a pëlä hoæi e mälama ai ka æäina iä käkou känaka. Eia mai nö kauwahi pahu hopu o ua MOI nei: 1) æO ka hoæoulu æana i ka pilina ma waena o nä känaka o nä mahele æike like æole a me ka æäina. 2) Ke aæo hou æana i nä hana ma luna o ka æäina i mea e hoæöla hou ai ka mauli ola. 3) Ke kükulu hou æana i nä hui käkoæo no ka pilina kanaka, ka piæi æana o ka hauæoli, ka paæa maikaæi æana o ke kino, a me ka maikaæi o ka nohona.

æOiai e käkau æia nei këia moæolelo ma ka P4 (2/9) no ka puka äkea æana i ka P6 (2/11) no kekahi mau papahana e mälama æia ana ma ka P5 (2?10) a me ia P6 nö, ke lana nei ka manaæo, e holo pono ana nä mea æelua. æO ka mea mua, e mälama æia ana ma o ke kamepiula, a e wehewehe ana i ka pilina ma waena o ke kanaka a me ia mea he Mauli Ola. Na ke Kauka Alika Maunakea a mälama i kekahi papa no ka mälama æana i ke ola pono o ke kanaka a me kona pilina i ke ao külohelohe. Ma ka P6, e mälama æia ana kahi papa e aæu ma Hoæöla æÄina Pilipili, he mäla kaiäulu ma ke Kula Hoæonaæauao o ke Kulanui o Hawaiæi ma Mänoa, no ka hoæoulu æuala me æölena ma ka pähale a ma ka länai paha. æO ka poæe e komo ana ma ka papa, e häæawi æia ana kauwahi mea kanu no ka hoæokumu æana i ia æano mäla ma ka hale.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 808-956-2627 (Laiana)

>> 808-956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.