Synopsis: In the middle of the month of April, Kalehuawehe (Kaimana Beach) greeted a Hawaiian monk seal that was with child at the time. For better or worse, this has meant that Hawaii residents and visitors alike have had to make adjustments to their behavior at the beach.

Aloha pumehana käkou i këia wä o ka mehana nui, aia ke piæi nei ka hauæoli i loko o kuæu naæau no ka hiki æana mai o ka wä aæu e häpai ai i kauwahi manaæo e wäwahi nei i kahi püniæu oæu. No laila, ma ke one neæeneæe a æölinolino mau o Kalehuawehe (Kaimana) e æike æia nei æelua æïlioholoikauaua Hawaiæi ma ka æaekai o laila, kahi e häkilo ai i ke æano o ia holoholona. He mämä nö ia me käna keiki e pihöpihö ana ma loko o ia kai. A i kahi manawa hoæi, he hopu mai i ka iæa a me kahi æïnaæi e æai pü ai me ia, a e lilo ia i mea hoæina ke piæi hou aku i uka o ke one. æO ka mea ia e mäæona ai ka æöpü.

Ua pae æokoæa mai ka makuahine i ka mahina æo Ikiiki, a i ka pö mahina æo Huna a æo Möhalu paha, a æo kona hänau malü ihola nö ia. Ma hope mai o kona hänau æana, hiki maila kahi poæe lokomaikaæi a kükulu i kekahi pale uea i mea e hoæokaæawale ai kekahi hapakolu o ia kahakai i wahi palekana no läua e noho ai. E koe ana æelua hapakolu o ia kahakai i wahi no ka lehulehu e æauæau ai a e æölala ai i ke kino i ka lä. I mea maikaæi këia e pakekana ai ka lehulehu i ka hae o ia mämä æoiai ‘o ia i ka hiæipoi pëpë. He kekë ka niho a he nahu ana paha kä ua mämä æïlioholoikauaua i ka mea e mahaæoi ana ma laila.

I kekahi manawa naæe, e æaæe aku kahi mea mahaæoi i këlä pale uea a komo hewa aku ma ka æaoæao o ka æïlioholoikauaua. He nuku koke æia ua mea mahaæoi nei e nä kiaæi a hoæihoæi æia aku i ka æaoæao o ka lehulehu. I nëia mea käkau ma Kalehuawehe, æike mau æia ka æölala æana o nä æïlioholoikauaua i ke one. Nui nä malihini häæena o ke kua e liæuliæu mai ana i mua o ia pale uea e kali ana æo ka æoniæoni iki mai o kahi o ia mau holoholona. A æike æia këia, he æoliæoli aæe nö ko läkou. I kahi wä, ua æaneæane piha i ka pëpë he hoæokahi wale nö malama. Iaæu ma laila, ua nïele aku au i kahi kanaka kiaæi æïlioholoikauaua. æO ua kiaæi nei hoæi, e noho ana æo ia ma kona noho one i mua pono o ka pale uea. Mea maila æo ia ala, “He 27 lä o ka pëpë æai waiü. Oi omo aku nö a hala mai he 44 lä a æoi i ke künewa aku.”

Eia mai kekahi haæawina æë aæe: ma ia hope koke nö, haæalele akula ka mämä i käna pëpë, a æo ka hoæi akula nö ia i kai uli me ka waiho mai i käna lei, no ka mea, ua kö kona kuleana o ka mälama æana. æAæohe ona mea e hoæi mai ai. A no laila, mahalo piha au i ia haæawina aæu i aæo ai no ka æïlioholoikauaua a me ia kapu i kau æia ma luna ona. I mea ia e mälama ai i kona pono a pakele ai i ka hana kohu æole a ka poæe mäkaæikaæi. He leo mahalo piha këia i ua kanaka kiaæi lä. He küpono nö käna hana æo ka mälama mau æana i ke känäwai e päpä ana i ka lehulehu, ka poæe mäkaæikaæi hoæi e haiamü ana ma ia wahi, æaæole e hoæokokoke aku i ia holoholona o ka noho mehameha wale æana ma kahakai. æEæole ka nänä æia o ia pono e ua poæe kiaæi lokomaikaæi lä, e mau mai ai ke ola a me ka hele lanakila æana o ia mea he æïlioholoikauaua i nä kau a kau ma Hawaiæi nei.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.