Synopsis: When pigs are confronted by threats to their survival, they tend to flee. That could change if their survival requires standing their ground. The same is true of humans and our reaction to political oppression.

Aloha mai nö käkou e nä hoa heluhelu. Ma loko o kekahi pukana aæe nei o Kauakükalahale, no nä inoa æäina hoæi, ua puka mai ka inoa o kahi puaæa kaulana o Hawaiæi nei, æo Kamapuaæa hoæi, a me ka moæolelo no kona alualu æana i ke kohe o Kapo. Ua kiloi akula æo ia i kona kohe ma luna o Kohelepelepe i loloiähili aku ia alualu æana a Kamapuaæa. Nui ko ia ala maka leho aku iä Kapo. Iaæu e heluhelu ana no kekahi æano puaæa æähiu ma Kanakä, æupu aæela koæu manaæo no Kamapuaæa. He lähui puaæa æähiu ko Kanakä näna e hoæokolohe aku i ia æäina. æO ko æAmelika hoæi, eia ke hopohopo nei o komo mai auaneæi i loko o nä mokuæäina æäkau, e laæa æo Montana. æO koæu mea i manaæo ai iä Kamapuaæa, eia ke kapa æia nei ua lähui puaæa nei ma ka namu haole, he mau “super pig.” æO ke kumu e kapa æia nei pëlä, no ka mea, nui ko läkou kino, nui ke akamai, a æo ka æeleu i ka piæi æana o nä käne i nä wähine, eia ke mähuahua wikiwiki nei nö ko läkou heluna. He hoæoulu lähui a lohe mai ke aæo!

æAæohe o läkou wahi nänä iki i ia mea he palena æäina. æO ka pelekikena o æAmelika nö hoæi ka hoa like. æAæohe wahi mea waiwai e waiho ana me ka hoæonuæunuæu æole æia. æAi nui æia nä meaulu o kekahi poæe mahiæai a nui ka pohö. E hapa mai hoæi ka hua e loaæa mai ana ma o ko läkou paæu æana i ia hana he mahiæai. He hana æiæo nö ia e huli ai ka lima i lalo, a ua maopopo nö, he hana hoæi ia e pï ai ka æamo. Eia aæe hoæi kekahi mau æino a höæea mai. æO ia hoæi, he halihali mai ua mau puaæa nei i nä æano maæi lele. He mau maæi ia e holapu ana ma waena mai o käkou känaka, nä hänaiahuhu, nä holoholona löhiu, a me nä holoholona hänai nö hoæi. æO ka hopena o ka hele lanakila æana o nä puaæa æähiu, he mau piliona kälä e lilo wale ana. Nui hou aku paha ka æino a ia mea æo ka puaæa æähiu, akä hoæi, æo ka mea æoki loa, æo ia hoæi ka pepehi kanaka æana. æAe, ka pepehi kanaka æana!

Ua heluhelu au no kekahi wahine ma Texas i pepehi æia e kekahi mau puaæa æähiu. æAæole naæe paha e pau ia pilikia ma laila. Eia nö ke loli nei ke kaiaola o käkou a pau, a pau pü hoæi me nä holoholona. æAæohe wehena i laila. Inä nö e küpilikiæi ka nohona o käkou känaka, e küpilikiæi nö hoæi ka nohona o ka puaæa, a e hae ana ke æano. Pëlä nö paha nä æano mea ola like æole a pau. Ke pilikia ke ola, e æimi aku nö i ala e pakele ai ia ola. æAæohe wahi mea näna e æäkeæakeæa mai i ia hana. I këia wä a käkou e æike nei, he nui ka loli i loko o ka wä pökole. Eia au ke hopohopo nei o pau auaneæi ko käkou aloha i nä hoa kanaka. I loko o ka wä pökole loa, ua küpikipikiæö aæela ke kai o ka politika a e æike auaneæi käkou i ka æähiu æana mai o käkou känaka i këia hope koke iho.

Laki nö ko käkou noho æana ma Hawaiæi nei. æOiai, ke noho nei au ma kahi o uka o ke kuahiwi, nui ka nähelehele, a nui hoæi nä puaæa æähiu e æeku hele ana ma koæu pähale. I këia manawa, ke puka aku au i waho o ka pähale, a lälau hoæi i kekahi mau pöhaku e kiloi ai, he æauheæe wale aku nö läkou. Pëlä nö ka hana i këia wä. Inä naæe e make pöloli ana läkou, maliæa o pau ko läkou makaæu i ka pöhaku a e lele mai naæe ma luna oæu. æO ia ihola nö ka hopena o ia mea he pöloli, æo ia hoæi, ua æoi aku ka makaæu i ka make pöloli ma mua o ka makaæu i ka pehi æia i ka pöhaku. E makaæala ana au i nä politika o këia wä i æole e pepehi æia auaneæi. Eia naæe, e küpaæa ana ma hope o ka pono.

———

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 808-956-2627 (Laiana)

>> 808-956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.