Synopsis: Leonard Peltier is being allowed to return to his reservation after almost 50 years of incarceration for a crime that has never really been proven.
Aloha mai kākou e nā makamaka ‘ōiwi o ke ao, ka po‘e ho‘i e ho‘omanawanui nei i ka ‘aihue ‘ia mai o ka ‘āina, ke kū‘oko‘a, ka ‘ōlelo, a me ia pono aku ia pono aku. No kahi ‘ōiwi nona ka inoa ‘o Leonard Peltier, ‘a‘ohe wahi pono a loa‘a mai. Ua noho ‘īnea ‘i‘o nō ma lalo o ka mana o ke komone‘e ho‘okolonaio, ka mea ho‘i nāna e ho‘okelakela nei i kona kūlana ‘oi ma nā ‘ano a pau, a ma waena ho‘i o nā lāhui a pau o ka honua. Ua ‘ane‘ane piha he 50 makahiki o kona noho pa‘ahao ‘ana ma lalo o ua ho‘okolonaio nei, ka mea ho‘i e kaena mau nei i ka pono o kāna mau kānāwai. Wahi āna, aia wale nō ke kū ‘ana o ke kanaka i ka hewa a hō‘oia‘i‘o ‘ia kona hewa. ‘A‘ole kā pēlā ka mo‘olelo o kahi Leonard Peltier! Ma lalo o nā kānāwai o ‘Amelika, ua kū nō ‘o ia ala i ka hewa me ka ‘ole loa o nā hō‘ike e hō‘oia‘i‘o ana i ia hewa! Auwē ka noho pō‘ele‘ele ē o ka po‘e e kaena nei i ka noho mālamalama! He aha lā ho‘i ia mea he kaulike? ‘Oko‘a paha ka mana‘o o ka po‘e komone‘e, a ‘oko‘a ho‘i ka mana‘o o ka po‘e ‘ōiwi.
I ka makahiki 1975, aia nō au i kekahi kulanui ma ‘Amelika. ‘O ia ka wā i laha mua ai ka mo‘olelo no ka hakakā kīpū ‘ana ma Pine Ridge, South Dakota, kahi ‘āina i ho‘oka‘awale ‘ia no ka po‘e ‘ōiwi e noho ka‘awale ai. ‘Eā, e ka makamaka, mai poina, he ‘āina ‘ōiwi ‘o ‘Amelika holo‘oko‘a, mai kekahi kai hulali a i kekahi aku, ma mua o ka hō‘ea mai o nā komone‘e. Wahi a ka lohe, ua ‘aihue ‘ia kekahi kāma‘a puki, a ua ho‘ouna ‘ia ka FBI i laila e hopu ai i kekahi ‘ōiwi no ka lawelawe ‘ana i ia kalaima. I ka ‘a‘e ‘ana na‘e o ia mau māka‘i FBI ma luna o ia ‘āina, ua ho‘ouka ‘ia kahi kaua ma waena o ka po‘e ‘ōiwi a me ka FBI. ‘O Leonard Peltier kekahi ma ka ‘ao‘ao o nā ‘ōiwi. He lālā ho‘i ‘o ia no kekahi hui i kapa ‘ia ‘o AIM (American Indian Movement), nāna e paio no ka pono o ka po‘e ōiwi, ka po‘e ho‘i e ‘alo ana i ka ho‘okae ‘ili a me ka hō‘ino ‘ia e nā māka‘i. I ka lapa ‘ana o ia wahi kaua, ua make ‘elua māka‘i FBI i ke kīpū ‘ia. ‘O ia ihola ko Leonard Peltier mea i hopu ‘ia ai a ho‘opa‘a ‘ia ai ho‘i i loko o ka hale pa‘ahao.
Ma ka ho‘okolokolo ‘ia o kēia hihia, ua hō‘āhewa mua ‘ia ‘o Peltier i ka pepehi kanaka, a ua kū nō i ia hewa. Ma ia hope mai na‘e, ua loli ia hewa, ‘o ia ho‘i, no ka lawa ‘ole o nā hō‘ike e hō‘oia ana i ko Peltier kū ‘ana i ka hewa, ua ho‘ēmi ‘ia ke kūlana o ia hewa, ‘o ia ho‘i, ‘a‘ole ‘o ia ala ‘o ka lima koko, ‘o ia na‘e ka mea nāna ka lima koko i kōkua. I loko nō o ka hō‘ike a ka mea ho‘ā‘o pōkā, ‘a‘ole i kī ‘ia nā pōkā i kū ai ua mau māka‘i nei e ka pū a Peltier, ua mau nō ke kūpa‘a ‘ana o ka FBI ma hope o kona mana‘o ‘o Peltier ka lima koko. Ma ko Peltier ‘ao‘ao na‘e, i loko o ia mau makahiki i ‘ane hiki aku i ke 50, ‘o ia hō‘ole pa‘a nō ia i kona hewa. A eia ka mea ‘āpiki, inā i ‘ae aku ‘o ia i ka hewa, inā nō ua ho‘oku‘u ‘ia mai ka hale pa‘ahao aku he mau makahiki aku nei. Me he mea lā, he ‘oi aku ka waiwai o ka ‘oia‘i‘o ma mua o ka hele lanakila ‘ana ma loko o ke ao kanaka. Kāka‘ikahi ka ‘ike ‘ia o ia ‘ano kanaka.
No‘u iho, mahalo au i ko ia ala kūpa‘a ‘ana ma hope o ka pono. Aloha nō ka nui o ka ‘īnea e ho‘omanawanui ai ma ka mālama ‘ana i ia pono. ‘O ka mea na‘e e lu‘ulu‘u loa ai ka na‘au, ‘o ia ka nui o nā ‘ōiwi nāna e ho‘omanawanui nei i ia ‘ano hō‘ino ‘ia e ka ho‘okolonaio. ‘O ia nō paha ke kumukū‘ai e ho‘oka‘a ai no ka mālama ‘ana i ka pono. Āhea lā na‘e e loli ai?
