Synopsis: Florida has been struck by numerous hurricanes over the years. As the effects of global warming become increasingly common, so are occurrences of these powerful forces of nature. Of particular interest here is the naming process. The Hawaiian names for winds and rains are different from those foreign names we hear on the news.
Aloha mai nö käkou e nä makamaka heluhelu, a aloha nö hoæi ka poæe o Pololika. æO ka Pöæakolu këia, a eia au ke käkau nei au i këia moæolelo ke nänä nei hoæi i ka nühou no ka hoæomanawanui æana o ka poæe o ia æäina i nä pöpilikia i halihali æia mai e kahi æino nunui, he makani pähili hoæi, nona ka inoa æo Milton. æO ka lua ia o ka makani pähili ma Pololika, a me nä mokuæäina e pili koke mai ana, i loko o æelua wale nö pule. æO kekahi æino hoæi, ua kapa æia kona inoa æo Helene. æAæole æo läua wale nö. He nui hou aku. He keu æo Pololika a ka æäina hoæokipa makani pähili!
Eia naæe ka mea æäpiki. Ke hao mai ia æano makani, e hikikiæi ka ua, a e piæi pü mai me ka wai hälana a kiæekiæe ma luna o ka æäina. He luku a he hao wale æia nö nä mea a pau. Eia hou, he mau makani kaæa wiliwili pü kekahi i kipa mai me ko läkou hoa, me Milton. æO ka luku a me ka hoæopulu wale mai ka hana a hala aku i kahi æë. I ka hala æana o ka makani a me ka mao æana o ka ua, æike ahuwale æia ka waiho mökäkï mai o ka æöpala mai æö a æö o ka æäina. Koe wale mai nö ka hoæomaæemaæe i ka pïhä, ke kükulu hou æana i nä hale a me nä alanui, a me ke kanu æana i nä pilikana aloha i lilo aku i ka æino, a i hele aku i ke ala hoæi æole mai. No ke aha hoæi ka pakalaki o ka poæe o ia æäina?
Wahi a kekahi poæe æepekema, no ka mahana æana mai o ka poepoe honua, e mahana pü mai nä kai ma kahi kokoke i Pololika. æO ka hopena o ia mahana æana, e lilo ia i mea e mähuahua ai ka nui o ka æino o nä makani pähili. A i këia wä a käkou e æike nei, ke hoæolawehala nei ka æeha a nä makani pähili e halihali maila i o käkou nei a pau. Noæu iho, æaæole wale nö ma Pololika ia hoæolawehala æana o nä æino. No ko käkou mälama æole æana i ka maæemaæe o ke ea, e laha ana nö këia pilikia ma ka honua nei a puni, æaæole wale nö ma Pololika. æO käkou ana nö ka hoalike ma loko o këia hope koke aku nei! E ao paha käkou o lilo auaneæi i luaahi ma loko o ia moæolelo like!
Eia mai kekahi mea aæu e noæonoæo nei no këia moæolelo. Ua lilo ia i pulakaumaka noæu. æO ia hoæi ke kapa æia æana o ia mau makani æino i mau inoa kanaka, o ia hoi o Helene a me Milton. He mea maopopo iä käkou Hawaiæi, he inoa ko këlä me këia ua o ko käkou æäina nei, a pëia pü hoæi me nä makani. Ua æokoæa naæe ke æano o nä inoa Hawaiæi a æokoæa hoæi ko ka haole. I ka manaæo Hawaiæi, he mea ola nä makani a me nä ua, a he manaæo ko nä inoa o läkou. Eia mai kekahi mau laæana. æO ka makani Kuehu Lepo o Kaæü, he makani ia näna e puhi i nä hunahuna lepo mai æö a æö o Kaæü. æO ka ua Kükalahale o Honolulu kekahi. He ua ia näna e kü ma luna o nä kala o nä hale, a i æole ia, he kükala æo ia i kona höæea æana mai i ka hale. Pëlä kona inoa i nä kau a kau. æO ia mau inoa naæe i höæike æia aæela, æo ia hoæi æo Helene läua me Milton, æaæole paha ia i kapa æia no ke æano o ka makani. æO ka æoiaæiæo, æaæole maopopo ka manaæo. Eia hou, hoæokahi wale nö ona höæea æana mai, a ke naue aku, æaæole nö e æike hou æia. Eia nö ka mea æäpiki. He koho wale æia nö ka inoa ma o ka hahai æana i ke kaæina o ka pïæäpä haole. æO Allison, æo Benjamin, æo Catherine, æo Daniel, æo Eunice, a pëlä wale aku. A he kapa æia ka inoa i kona wä e hänau ai. Ke hala, e hala pü aku nö me kona inoa.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
