Synopsis: A bill currently under consideration at the Legislature seeks to make it illegal for foreign (non-American) investors to purchase real property in Hawaiæi. The intent is to reduce the cost of real property by reducing speculation. Are Americans any less likely to speculate? Where are the Hawaiians in this equation?

Aloha mai käkou e nä kupa o ka æäina. Eia nö kä æoukou wahi mea käkau ke nalu iho nei i kahi kumuhana pohihihi loa, æo ia hoæi ka häpai æia æana o kekahi pila e ka æAhaæölelo o ka Mokuæäina æo Hawaiæi, e päpä ana i ke küæai æana aku i ko käkou æäina i ka lehulehu inä æaæole ia he kupa no æAmelika. æO ka pohihihi loa o ia kumumanaæo, he mea wähi püniu, a he hana nui paha ka höæakäka pono æana i nä nïnau a pau. A ua oki loa hoæi ka höæakäka æana i nä manaæo haole o ia pila ma o ka æölelo Hawaiæi! E æaæa nö naæe au me ke noi mua aku hoæi i ko æoukou hoæomanawanui mai i ia pohihihi.

Wahi a ka pila, æaæole hiki i ka poæe o nä æäina æë (foreign principles) ke küæai æäina ma Hawaiæi. A æo ia poæe o ka æäina æë mai, æo ia ka poæe kupa no nä æäina ma waho aku o æAmelika. Eia kä naæe ka mea æäpiki. Aia kekahi poæe o Hawaiæi nei ke höæole nei i ka helu æia mai o Hawaiæi ma loko o nä mokuæäina o æAmelika. æAæole hoæi käkou he kupa no æAmelika. Inä nö e holo këia pila ma loko o ka æAhaæölelo o këia “Mokuæäina” æo Hawaiæi, æaæole nö e æae æia mai ko käkou küæai æäina ma ko käkou æäina hänau! æO ia hoæi, he “foreign principle” ana käkou e kakali ana æo ka hoæihoæi æia mai o ke ea o ka æäina. Ua paæa ko käkou külana malihini ma ko käkou æäina ponoæï!

æO kekahi pilikia i hiki pü mai me ka hiki æana mai o ka poæe o ka æäina æë, æo ia nö ka manaæo ua hiki ke küæai æia ka æäina. Pëlä e lilo ai ka mea waiwai i mea æäina, æo ia hoæi, he æona æäina. A ua æike æia ka hopena o ia hana, æo ia hoæi, ua lilo ka lähui Hawaiæi he poæe komo hewa a æaeæa haukaæe hoæi ma ko käkou æäina ponoæï iho nö. æAæohe æäina e noho ai a æaæohe æäina e mahi ai. Na ka æänunu, küæonoæono o waho, näna ë ka lawe lilo! A no ka nui o ia kälä o waho e komo mai ana, hele a pïpiæi ka æäina a me nä hale ma luna ona. A pëia pü hoæi me nä wahi keæena liæiliæi a ka lehulehu e noho ai. E pau loa aku nö ka uku æoihana o këlä me këia mahina i ka hoæokaæa æia aku no ka hoæolimalima æana i ia wahi keæena.

æO ka poæe hoæi e häpai nei i këia pila, ke manaæo nei paha, he mea ia e kökua ai i ka poæe kamaæäina. æO ia hoæi, inä e päpä æia ka poæe o nä æäina æë æaæole läkou e küæai æäina ma Hawaiæi nei, e emi mai auaneæi ke kumu küæai o ka æäina a me nä hale ma luna ona, a e hiki ana i ka poæe kamaæäina ke küæai a hoæolimalima paha. He manaæo maikaæi nö paha këlä, a he mea paha e kökua ai i ka poæe kamaæäina. Eia naæe, æo wai lä ka poæe kamaæäina, a æo wai lä hoæi ka malihini?

Hoæomaopopo aæela au i ke kupu æana mai o ia nïnau he mau makahiki aku nei, e pili ana i ke kaua puni honua æelua a me ka æapakau æia mai o kauwahi æäpana æäina Hawaiæi e ka püæali koa æAmelika. Hoæopaæapaæa ana mäua æo kahi kupa o æAmelika, a æölelo maila këlä i kekahi manaæo kohu æole, penei hoæi ia ma ka æölelo Hawaiæi: Ua laki æoukou i ko æAmelika noho æana mai ma æaneæi. Inä æaæole mäkou i noho ma æaneæi, inä ua naæi æia æoukou e ka poæe Kepanï. Pane akula au: æO ka naæi æia e nä Kepanï a me ka naæi æia e æoukou, æaæohe wehena i laila! æO ia naæi like æia nö!

———

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 808-956-2627 (Laiana)

>> 808-956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.