Synopsis: The nature of public spaces is constantly reflective of technological advancement. In a recent trip to America, a layover in Denver was quite eye-opening. Besides its immense size and state-of-the-art internal transportation system, there were electrical outlets on every chair and table in the waiting areas of every gate I passed.
Aloha kākou e nā makamaka heluhelu. Eia nō kā ‘oukou wahi mea kākau ke noho nei ma ke kahua mokulele nunui o Denver, ke ho‘ā‘o nei ho‘i e kākau i ‘atikala no kēia pule. I wahi ‘atikala pōkole wale nō ia e hō‘ike ai i ke ‘ano nunui o ua kahua nei a me ke kaila hou o kona mau ‘enehana. ‘O ko‘u ‘ike ‘ole na‘e i nā helu e e‘e ai ma luna o ka pūnaewele, he kohu kanaka kua‘āina ‘akahi akahi ho‘i au e ‘ā‘ā ana nā maka i ka ‘ike aku i nā ‘ano mea kupanaha like ‘ole o ka ‘āina ‘ē, nā mea ho‘i e ha‘oha‘o mai ai ka no‘ono‘o o kahi malihini ‘ike ‘ole i ka helu pō.
‘O ka nui loa o kēia kahua, ke ho‘ohālike ‘ia me ke kahua ma Honolulu, kohu kūlanakauhale kaupoku ke komo aku i loko. He pā nunui a kaupoku ‘ole ho‘i ko waho o ua kūlanakauhale nei, eia na‘e, ‘a‘ohe ona mau‘u, ‘a‘ohe lā‘au. He mau manu hao nunui wale nō ke pae mai ana a ke ho‘ōlapa aku ana ho‘i me ka ‘alalī halulu ‘ana o ka leo. Auē nō kā ho‘i ē, e aho ka ho‘i mai o kahi malihini i ke ao e holo nei, ke ao kanaka ho‘i. A no ko‘u ‘ike ‘ole i ke e‘e ‘ana ma luna o ka pūnaewele, ma hope o ka hala ‘ana o nā minuke he nui o ka haka wale ‘ana i ka papakaumaka, ‘a‘a akula au i ka nīele iā ha‘i. Nui nō ko‘u mahalo i kahi hoa kamahele, i ‘ano ‘ōpio mai, nāna i kuhikuhi mai i ka hana e e‘e mai ai – he kāomi wale aku nō i ke pihi!
I kele aku ka hana o‘u ma o ka pūnaewele, ua ‘ike ‘ia ke ‘ano nunui o ia kahua mokulele kau‘āina o Denver (DIA). Ke ana ‘ia ka loa a me ka laulā, he 54.05 mile kuea, a ‘oiai he 640 ‘eka o ka mile kuea, ua like ia heluna me nā ‘eka he 34,585.6. Ke ho‘ohālike ‘ia kona nui me ko kākou wahi kahua mokulele ma Honolulu (HNL), he 4,520 wale nō ‘eka, ua ‘oi aku ka nui o ka DIA ma mua o ko ka HNL i ka pāhiku me ka hapa (7.65). Eia ho‘i, ua ‘ane like me ka nui o ko Hilo kūlanakauhale. E ka makamaka ‘ike ‘ole i ka helu makemakika, ua ‘ike paha ‘oe i ko‘u hilahila i ka ‘ike ‘ole i ka helu pūnaewele.
E pau paha ka ha‘awina makemakika o kēia mo‘olelo, a e huli aku paha ko kākou nānā ‘ana i ka hi‘ohi‘ona o ka DIA. ‘O ka loa a me ka laulā o kona mau palena, he kau ka‘a ‘ōhua uila ka hana a nā kama hele no ka ne‘e ‘ana i ‘ō a i ‘ane‘i. Eia hou, ke hiki aku i kahi kahua ka‘a ‘ōhua uila, ua hō‘ike ‘ia ma o kekahi papa kuhikuhi alakau, he nui hou aku nā kahua like ‘ole a kēlā ka‘a kēia ka‘a e ho‘olulu ai. Aia ka pono ‘o ke koho pono ‘ana i ke ka‘a kūpono o holo aku auane‘i i Kalalau. Eia hou, ke hiki aku i ke kahua e lele aku ai, ‘o ia mau mamao nō a hō‘ea i ka ‘īpuka kūpono, no laila, e hele wāwae nō ma luna o nā ala ne‘e. He hoapili ia no ke alapi‘i lawe ‘ōhua, aia na‘e ma luna o ka papa pālahalaha.
Eia na‘e ka mea hilu loa e hau‘oli ai ka po‘e ‘ike i ka helu pūnaewele. He nui hewahewa nā palaka uila a ka po‘e puni pūnaewele e palaka ai i kā lākou mau hāme‘a uila. Ia‘u e kali ana ma waho o ka ‘īpuka e ‘e‘e ai ma luna o ka mokulele, he mau hola ka wā e kali ai, a no laila, ‘imi akula au i palaka uila e palaka ai i ke kamepiula lawe lima i mea e kākau ai i nēia mo‘olelo. I nānā aku ka hana ma ka lumi a nā ‘ōhua e kakali ai, he palaka ko kēlā me kēia noho, a he mau pākaukau ho‘i kekahi nona nā palaka e ho‘oīkehu ai i nā hāme‘a like ‘ole. He au hou kēia e noho hemahema ai ke keiki ‘ike ‘ole i ka helu pūnaewele.
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.