Synopsis: The Earth continues to warm, and reducing carbon emissions through the use of alternative fuels is one of the solutions. In 1995, the Pacific Biodiesel company was founded on the island of Maui as a way to recycle used cooking oil and create biodiesel fuel.
E hoæomau ana ka hoæonui æia o ko ka honua wela, a aia ka pono æo ka hoæëmi æana i ka nui o ke kalapona diokesaside e hoæokuæu æia ana i loko o ka lewa. He pöpilikia nui ka æaæä æana o ka wäwahie möæalihaku i loko o ke kalaka. æO ka puhi æia o ka wäwahie mea ola naæe i loko o ke kalaka, æo ia nö kekahi mea e emi ai ko ke kähonua mahana æana, no ka mea, aia kekahi mau pömaikaæi i ka hoæohana æana i ka wäwahie mea ola. Hapa loa mai ka nui o ka haumia e hoæokuæu æia i ke ea ke hoæä æia ka wäwahie mea ola e ke kalaka. He 78 päkëneka ke emi æana i mua o ko ka hoæokuæu æia o ke kalapona diokesaside. He häpopopo koke ke æano a he hapa mai ka æawahia i ko ka wäwahie. Eia hou, æaæohe kumu e hoæololi ai i ka æenekini kalaka i mea e puhi ai i ka wäwahie mea ola. Ma muli o ia emi loa o ka haumia, keu ka makemake o ke aupuni æAmelika i ka puhi æia o ka wäwahie mea ola i loko o ko läkou mau kalaka.
I ka makahiki 1995, ua hoæokahua æia ka hui æo Pacific Biodiesel (PBD) ma ka mokupuni æo Maui no ka hoæopöæaiapuni æana i ka æaila kuke a kekahi mau hale æaina. Kükulu æia he wahi hale hana ma ke kahua waiho æöpala i waena o ia mokupuni no ka hoæolilo æana i ia æaila kuke æöpala i wäwahie mea ola. A pau ke kükulu æana i ia hale hana, hoæaæä æia ka wäwahie mea ola i mea e hoæokumu ai i ka uila no ia kahua waiho æöpala. Hiki nö hoæi i nä kalaka puhi wäwahie möæalihaku ke puhi i ka wäwahie mea ola, a no laila, hoæokumu æia auaneæi ka hui PBD e hana ai i wäwahie mea ola no ke kalaka e holo ai. Na Bob a me Kelly King i hoæokumu i ia hui, a i këia manawa, he lälä nö hoæi æo Kelly no ka æaha kalana o Maui.
æOiai e kalaiwa ana ma ke alanui æo Kuihelani ma ke awäwa waena o Maui, hiki ke æike æia he wahi nui nona nä pua nänälä he nui e ulu ana ma kaæe o ke alanui. He nani ke æike aku, a he lehulehu nö nä malihini e kü mai no ka paæi kiæi æana i ia mau pua. I ka MH 2017, hoæokahua æia he mahi pua nänälä (he 115 æeka ka nui) e PBD i wahi e hoæoulu ai i ia pua no ka hana æana i ka æaila nänälä a me ka æanoæano nänälä. Küæai æia aku ka æaila nänälä i kekahi hale æaina ma ke æano he æaila kuke, a i kekahi mau hui like æole i mea e hana ai i mau mea hoæouæiuæi. Ma hope o ka hoæohana æia o ia æaila nänälä e nä hale æaina, hoæololi æia ma ke æano i wäwahie meaola e PBD. I ka MH 2012, kükulu æia he hale hana nui e PBD no ka hana æana i ka wäwahie mea ola ma ka moku o Keawe, ma Keaau. He 5.5 miliona kälani ka nui o ka wäwahie mea ola e hoæopuka æia e ia hale hana i këlä me këia MH.
æOi loa aku ka nui o ke kalapona diokesaside i loko o ka lewa i këia manawa ma mua o ka wä kahiko. E piæi aæe ana lä ka æili o ke kai ma muli o ka hoæonui æia o ko ka honua wela. Eia kekahi, æae nö ka hapa nui o nä mea æimi naæauao ë æo nä hana a ka lähui kanaka ke kumu o ia piæina. I loko nö o ia æike, e külipeæe aku ana ka lähui kanaka i luna o ke ala hele o ka lukupau. æO ia hoæi, pau pulu, æaæohe lau kanu! æÄnö käkou e laulima mai ai, i ola ai hoæi ke kähonua.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
