Synopsis: The Earth continues to warm, and reducing carbon emissions through the use of alternative fuels is one of the solutions. In 1995, the Pacific Biodiesel company was founded on the island of Maui as a way to recycle used cooking oil and create biodiesel fuel.
E ho‘omau ana ka ho‘onui ‘ia o ko ka honua wela, a aia ka pono ‘o ka ho‘ēmi ‘ana i ka nui o ke kalapona diokesaside e ho‘oku‘u ‘ia ana i loko o ka lewa. He pōpilikia nui ka ‘a‘ā ‘ana o ka wāwahie mō‘alihaku i loko o ke kalaka. ‘O ka puhi ‘ia o ka wāwahie mea ola na‘e i loko o ke kalaka, ‘o ia nō kekahi mea e emi ai ko ke kāhonua mahana ‘ana, no ka mea, aia kekahi mau pōmaika‘i i ka ho‘ohana ‘ana i ka wāwahie mea ola. Hapa loa mai ka nui o ka haumia e ho‘oku‘u ‘ia i ke ea ke ho‘ā ‘ia ka wāwahie mea ola e ke kalaka. He 78 pākēneka ke emi ‘ana i mua o ko ka ho‘oku‘u ‘ia o ke kalapona diokesaside. He hāpopopo koke ke ‘ano a he hapa mai ka ‘awahia i ko ka wāwahie. Eia hou, ‘a‘ohe kumu e ho‘ololi ai i ka ‘enekini kalaka i mea e puhi ai i ka wāwahie mea ola. Ma muli o ia emi loa o ka haumia, keu ka makemake o ke aupuni ‘Amelika i ka puhi ‘ia o ka wāwahie mea ola i loko o ko lākou mau kalaka.
I ka makahiki 1995, ua ho‘okahua ‘ia ka hui ‘o Pacific Biodiesel (PBD) ma ka mokupuni ‘o Maui no ka ho‘opō‘aiapuni ‘ana i ka ‘aila kuke a kekahi mau hale ‘aina. Kūkulu ‘ia he wahi hale hana ma ke kahua waiho ‘ōpala i waena o ia mokupuni no ka ho‘olilo ‘ana i ia ‘aila kuke ‘ōpala i wāwahie mea ola. A pau ke kūkulu ‘ana i ia hale hana, ho‘a‘ā ‘ia ka wāwahie mea ola i mea e ho‘okumu ai i ka uila no ia kahua waiho ‘ōpala. Hiki nō ho‘i i nā kalaka puhi wāwahie mō‘alihaku ke puhi i ka wāwahie mea ola, a no laila, ho‘okumu ‘ia auane‘i ka hui PBD e hana ai i wāwahie mea ola no ke kalaka e holo ai. Na Bob a me Kelly King i ho‘okumu i ia hui, a i kēia manawa, he lālā nō ho‘i ‘o Kelly no ka ‘aha kalana o Maui.
‘Oiai e kalaiwa ana ma ke alanui ‘o Kuihelani ma ke awāwa waena o Maui, hiki ke ‘ike ‘ia he wahi nui nona nā pua nānālā he nui e ulu ana ma ka‘e o ke alanui. He nani ke ‘ike aku, a he lehulehu nō nā malihini e kū mai no ka pa‘i ki‘i ‘ana i ia mau pua. I ka MH 2017, ho‘okahua ‘ia he mahi pua nānālā (he 115 ‘eka ka nui) e PBD i wahi e ho‘oulu ai i ia pua no ka hana ‘ana i ka ‘aila nānālā a me ka ‘ano‘ano nānālā. Kū‘ai ‘ia aku ka ‘aila nānālā i kekahi hale ‘aina ma ke ‘ano he ‘aila kuke, a i kekahi mau hui like ‘ole i mea e hana ai i mau mea ho‘ou‘iu‘i. Ma hope o ka ho‘ohana ‘ia o ia ‘aila nānālā e nā hale ‘aina, ho‘ololi ‘ia ma ke ‘ano i wāwahie meaola e PBD. I ka MH 2012, kūkulu ‘ia he hale hana nui e PBD no ka hana ‘ana i ka wāwahie mea ola ma ka moku o Keawe, ma Keaau. He 5.5 miliona kālani ka nui o ka wāwahie mea ola e ho‘opuka ‘ia e ia hale hana i kēlā me kēia MH.
‘Oi loa aku ka nui o ke kalapona diokesaside i loko o ka lewa i kēia manawa ma mua o ka wā kahiko. E pi‘i a‘e ana lā ka ‘ili o ke kai ma muli o ka ho‘onui ‘ia o ko ka honua wela. Eia kekahi, ‘ae nō ka hapa nui o nā mea ‘imi na‘auao ē ‘o nā hana a ka lāhui kanaka ke kumu o ia pi‘ina. I loko nō o ia ‘ike, e kūlipe‘e aku ana ka lāhui kanaka i luna o ke ala hele o ka lukupau. ‘O ia ho‘i, pau pulu, ‘a‘ohe lau kanu! ‘Ānō kākou e laulima mai ai, i ola ai ho‘i ke kāhonua.
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.