Synopsis: There are concerns that the state will be deploying force to physically remove the protectors from Maunakea sometime soon. The best defense under kapu aloha is to cast light on all such actions.
Aloha mai kākou. Eia nō ke hōlapu nei ka hihia ma luna o Maunakea a ke mau nei ho‘i ka mālama ‘ana i ke “kapu aloha” a nā kia‘i me ke ahonui a me ke aloha ‘āina. A pehea lā na‘e ia ‘ano mana‘o ka‘a kaua inā ua mākaukau ka ‘enemi no e ho‘ouna mai i nā māka‘i a me nā koa paha o ke aupuni ho‘opunipuni, a hao mai i nā kia‘i me nā mea kaua a me ke aloha ‘ole ho‘i a pepehi mai i ua po‘e kia‘i nei e kūpa‘a nei i ke kapu aloha?
Eia nō ke walo nei ka leo hōlina o ka po‘e kia‘i ma ke kula, a ma o nā paena pūnaewele paha, me ka ho‘omaopopo ‘ana mai nō ho‘i iā kākou e noke aku i ka mālama ‘ana i ke kapu aloha, pehea lā ka hana a ka loko ‘ino, a pehea lā ho‘i ka hopena o ia hana. A ua akamai ho‘i ia ka‘a kaua ‘ana, no ka mea, inā e mana‘o mai auane‘i kekahi o nā luna o ua wahi aupuni nei e ho‘ouka mai i ke kaua ma luna o nā kia‘i, e ahuwale ana nō ia hana, ‘a‘ohe wahi e nalo ai. A ‘o ia ka waiwai o ka ho‘olaha ‘ē ‘ana i ia hana i mua o ke ākea, a ma mua nō ho‘i o kona lawelawe ‘ia mai. ‘O ka ‘ā ‘ana nō ia o ke kukui, a ‘o ia kā ho‘i ka wā e holo kikihi ai kahi ‘elelū me ka ‘imi i wahi pōuli e pe‘e ai.
No laila, ‘o ka laha ‘ana o ia mana‘o ma o nā ala pāpaho o ka ‘āina, he mea kaua ia i kū nō i ke ‘ano pono o ke kapu aloha. ‘Eā, ‘a‘ohe lā‘au pālau, ‘a‘ohe pahi, ‘a‘ohe pū, ‘a‘ohe kemikala, a ‘a‘ohe pu‘upu‘u lima. ‘O ka mana‘o o ka lehulehu, ‘o ia ka mea e pio ai ke ahi a ka loko ‘ino. No laila, aia ka pono ‘o ka ho‘olaha aku ma mua o ka hana ‘ino ‘ia mai, ‘o ia nō kā kākou mea kaua. A he mahalo kēia i ka hana a Māhealani Richardson i kēia pule i ke kūkala kaulike ‘ana ma ka nūhou no kēia hihia e hahana nei i uka o ka Mauna.
I kēia manawa na‘e, ke mau nei ke kūlana maluhia ma luna o Maunakea, ke ho‘ohuoi pū ‘ia nei aia ana kahi hana ‘āpiki a hana ‘ino ho‘i a ke aupuni e lawelawe malū ai. Ua maopopo ka ho‘okohu ‘ia, e ke kia‘āina Ige, o kekahi po‘e ho‘opili mea‘ai i mau luna no nā ke‘ena aupuni. Kainō, ‘o ka nānā ‘ana i ka pono o nā ho‘oilina o ke aupuni mō‘ī, ‘o ia ke kuleana o ia mau luna. Eia kā, ke lohe nei kauwahi kiu ē he po‘e kumakaia ia no ka lāhui Hawai‘i, nāna ho‘i e makaluku i ua mau pono lā o ka lāhui.
‘A‘ole nō kēia he kāhea ho‘opunipuni wale. I ‘ano wānana kēia nāna e ho‘omaopopo mai iā kākou e akahele o hana kīmōpō ‘ia auane‘i. ‘O ka po‘e e pi‘i ana i ka pu‘uhonua, e ho‘omaopopo, ‘eā, ‘a‘ole ia he pu‘uhonua i ka mana‘o o nā ‘ākena o ka Moku‘āina. E ho‘omākaukau kākou no ka hopu ‘ia mai a lawe ‘ia aku i ka hale pa‘ahao. He mau hopena maika‘i a maika‘i ‘ole paha, a ‘o ka po‘e e hopohopo nei no ka lilo ‘ana o ia hopu ‘ia i mea e pilikia ai ka ‘oihana, e aho ke akahele.
Ma ka ‘ao‘ao na‘e o ka maika‘i, e lilo nō ia hopena i mea e ‘ike maka ‘ia ai ka hana kohu ‘ole a ke aupuni Moku‘āina. Ke ‘ole ka ‘ike maka, he kuhi wale nō ka mana‘o. Aia kekahi ‘ōlelo, “He lohe ‘ōlelo ia Kalehuawehe, he ‘ike maka ia Kuaokalā”, e hō‘ike mai ana i ka waiwai o ka ‘ike maka. Pēlā e ‘ike le‘a ai i ka ‘ino o ke aupuni, a pēlā e pa‘a pono ai ia ‘ike.
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
