Synopsis: Contention on Maunakea reveals guns on one side and aloha on the other. A number of kūpuna were taken away in handcuffs on Wednesday, and University of Hawaii President David Lassner admired the idea that they “chose” to be be arrested.
Aloha ‘āina kākou. I ka pule nei i hala, ua huli kua nā ‘ale o ke kai ma nā hene kapu o Papa, ma luna o Mauna-a-Wākea. A kohu mea, he pu‘e ‘ana ia i ua wahi kapu lā e nā ‘ākena o ke aupuni e koikoi nei i ke kū mai o kahi ‘ohe nunui, ka Thirty Meter Telescope (TMT). He po‘e puni mana ia me ke ake hanohano, a eia ke pale mai nei i nā mana‘o kū‘ē‘ē o ka po‘e Hawai‘i ma o ka ho‘ohalahala haku‘epa ‘ana iā kākou i ke kū‘ē akeakamai. A no ia mea, ‘o ka polo‘ai maila nō ia o kahi Kia‘āina Ige he kūlana pōpilikia ko ka mauna a ‘o ia ho‘ouna akula nō ia i nā “Koa Kia‘i Lāhui” i mea e kipaku ai i ka lāhui mai ko kākou mauna aku! ‘Auhea ke akamai o ia hana? Pehea lā e holomua ai ke akeakamai ke hulikua ‘ia ka pono? ‘Eā, i loko o ia pi‘i ‘ana o ke kai, ‘o ia mau kapu aloha nō.
Eia nō ke noke aku nei kauwahi hoa aloha ‘āina i ka ‘alo ‘ana i ke anu o uka o Mauna-a-Wākea. He hana aloha ‘āina ia i ‘ike ‘ia e ka lehulehu he hana pono ia i ili mai mai nā kūpuna mai, a kau mai i luna o kākou, nā pulapula. Eia nō ua mau hoa aloha ‘āina nei ke hō‘ike mai nei i ke ‘ano maoli o ia mea he aloha ‘āina. A he la‘ana ia no kākou a pau e kūlia ai.
Ma muli na‘e o ka hiki ‘ana mai o ke au malihini, ua pūlapu ‘ia mai kākou a mana‘o mai ai aia ka pono ‘o ka ho‘opilipili ‘ana i kā lākou mau hana. Ua ahuwale na‘e ke ‘ano kohu ‘ole o ia hana a ka po‘e luna aupuni e ‘eu aku nei no ka ho‘opiha paisi kālā aupuni a i mau ai ho‘i ka nohona kū‘ono‘ono o ke kōlea. Pehea lā e pono ai ka po‘e Hawai‘i i ia mea he TMT? Wahi a ka waha palu, ma ona lā e ‘imi loa ‘ia ai nā mea huna o ka lewa lipo, a mali‘a o loa‘a kahi ‘ike no ka ho‘okumu ‘ia o kākou kānaka. He mana‘o maika‘i kēlā, ‘a‘ole na‘e he kumu e lanakila ai ka TMT ma luna o ka pono. Aia nō kauwahi ‘āina hou aku o ka honua nei, kahi e kūkulu ‘ia ai.
Wahi a ka lohe, i mea e ‘ike ai i ka pono a me ka ‘ole o kekahi kanaka, mai ho‘olohe i ka ‘ōlelo, e nānā aku na‘e i kāna hana. ‘O ia ihola nō ko‘u mana‘o nui ma ‘ane‘i. I ke kulanui aku nei au i ka Pō‘akolu e lohe ai i ka ‘ōlelo a David Lassner, ka pelekikena. I loko nō o kona ‘ōlelo ‘ana i loko o kahi ipu ho‘olele leo, he hana nui ka lohe ‘ana. Ua pōkole loa ka ha‘i‘ōlelo a ‘a‘ohe ona mana‘o ho‘okū i ia papahana. Ua lohe lihi ho‘i au i kona minamina i ka ho‘opa‘a ‘ia o kauwahi kūpuna iā lākou e kū kia‘i ana i ka mauna. Penei ho‘i, “I admire people who felt so strongly they chose to be arrested.”
Ma kāna ho‘opuka ‘ana i ka hua ‘ōlelo “chose”, me he mea lā, e ‘ōlelo ana ‘o ia he koho ko ka po‘e Hawai‘i i ka hopu ‘ia a me ka ‘ole. Inā he hopena ‘ino nō a kupu mai, ua koho ‘ia e ka luaahi? Pehea lā kēia ‘ano mana‘o? I ka mana‘o o ka po‘e aloha ‘āina, he kuleana ia. ‘A‘ole ia he koho. Aia ke koho i nā ‘ākena o ke aupuni. Aia iā lākou ka ikaika, ke kālā, a me nā pū. Aia iā Lassner kekahi koho no kēia hihia. ‘A‘ole paha e lawa kona mana e koi ai i kekahi hopena, eia na‘e, ua lawa paha e ‘ike ‘ia ai kona aloha no ka po‘e Hawai‘i. Ma ka hana ka ‘ike.
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.