Synopsis: Times have changed. The sun is not like it used to be when I was a child. Now, with the thinning of the ozone layer we are all at risk of developing actinic keratoses, and perhaps even skin cancer.

Aloha mai nö käkou e nä hoa heluhelu. Eia nö au ke hoæomanaæo aku nei i nä lä uæi. E kala kahiko hoæi ia wä a he æano æokoæa æiæo nö ka nohona. He wä nö hoæi ia e minamina loa ai mäkou kamaliæi i nä hana i päpä æia æaæole e hana aku, a æo ka päæani i waho o ka pähale ka mea nui. Nui ke ake o mäkou e puka aku i waho o ka pä hale, a ua lilo ka paæa æana i loko o ka hale he hoæopaæi æino loa. I këia mau lä naæe a käkou e æike nei, aia wale nö ka puka æana o nä æöpio i waho a koikoi æia a hoæokikina æia paha. He au hou këia a he mau kumu nö paha e puni ai ke keiki i ka noho paæa i loko o ka hale. He manaæo maikaæi nö paha ia, æaæole paha. Koe aku ia. He loli ko ke au o ka manawa a he loli pü me ka nohona kanaka. No laila, he hoæopau manawa ka wae æana i ke æano o ka nohona i æoi aæe, æo ke æano paha o nä lä uæi, a æo ke æano paha o këia wä a käkou e noho nei.

I loko nö o kuæu haliæa æana i ia mau lä uæi, aia nö kahi haæawina æino i ili mai ma luna oæu, a i lilo mai nö hoæi i pilikia no ke olakino, æo ia hoæi kahi maæi i kapa æia he actinic keratosis. He puæu kalakala ia e ulu ana ma luna o ka æili, ma muli o ka päæani nui æana i waho, kahi e pä kalaæihi mai ana ka lä ma luna pono o ka æili. æO ka mäæamaæama o ka lä ka mea e möæaui ai nä kemikala ma ka æili a æo ka æöæili mai nö ia o kahi puæu. He mea weliweli hoæi ia, no ka mea, i kekahi manawa, he maæi æaæai ka hopena.

He mea maæa mau ka ulu æana o ia puæu a kohu kiwi holoholona i kekahi manawa, a he ulu pinepine hoæi ma ka pepeiao. Aia i laila kahi e pä nui ai ka lä, a aia nö hoæi i laila koæu puæu. He mea koæikoæi ka lapaæau koke æana o loli auaneæi kona æano a lilo hoæi he mea maæi æaæai. Ua æölelo æia he mau höæailona e æike æia ai ka luaahi o këia æano maæi, æo ia hoæi, ka poæe lauoho melemele a æehu paha, ka poæe maka æälohilohi, maka uliuli, a maka æano palaunu paha, ka poæe æili luluäæina a wela koke paha ke pä mai ka lä, a me ka poæe nona nä makahiki he 40 a æoi, æo ia nö ka poæe pä wale i këia maæi.

A pehea lä naæe kahi keiki æo au? Aloha nö! Hoæokahi wale nö höæailona ma waena mai o këlä mau mea i höæike æia maila ma luna, ua lawa. æO au hoæi, e kala loa ka piha æana o nä makahiki he 40! æEä, e nä makamaka heluhelu, nui hewahewa ka poæe i piha nä makahiki he 40 a æoi. No laila, e akahele käkou a pau. He au hou këia. Ua loli ke æano o ke ao. Ua lahilahi maila ke käæei æokikene kolu, a æo ia nö ka mea e pale ai i nä kukuna kauwehi o ka lä näna hoæi e halihali mai i ka wela e kupu mai ai ka maæi æaæai.

No laila, æaæole paha he hewa ka noho paæa æana i loko o ka hale. Na ke kaupoku këlä mau kukuna halihali æino e pale aku. E æimi nö käkou i ka malu, e komo i nä pale æili lima loloa a me nä lole wäwae loloa, a e hamo aku i ka æaila pale lä o puæu mai auaneæi ka æili a loaæa hoæi i ka maæi æaæai. A he mea nui ka makaæala æana i ke æano o ko käkou æili. E mälama o æai æia auaneæi e ka æönohi æula o ka lä. Eia nö kahi kökua ma ka paena pünaewele puni honua www.SpotSkinCancer.org.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.