Synopsis: The state has decided that since the summit of Mauna a Wakea has already been developed, there is no danger that further development will degrade the already degraded.

Aloha mai nö käkou e oæu poæe hoa aloha æäina. Ke häpai æia nei këia wahi manaæo hoæohalahala no ke æano lolelua o nä känäwai o æAmelika, a käkou hoæi e hoæomanawanui nei. He kuleana ko ua aupuni hoæopunipuni nei, ma lalo o kona Kumu Känäwai ponoæï iho nö, e hoæomalu mai i nä loina kuluma o käkou poæe känaka æöiwi, nä loina hoæi i hoæoili æia mai mai kahiko mai, me ka hoæoulu æia hoæi a lawa küpono ko käkou külana æaeæoia. He pono siwila këia i paæa ma loko o ua Kumu Känäwai haole nei, i ka mokuna 12, paukü 7.

æO kekahi o ia mau loina, a he mea nui koæikoæi ia no ka poæe Hawaiæi, æo ia nö ka æohi æana i nä momona o ka æäina, i mea hoæi e ola ai ka nohona. Kainö a he pono ia i paæa i ka hoæomalu æia ma lalo o ua känäwai nei, eia kä, he häwaæe kai nui wale ia e hulikua æia nei e ua aupuni noho hewa nei, ka mea näna i hoæokumu ia känäwai ma muli o kona puni mana a ake kälä. A no laila, he aha kä käkou o ka mälama æana i kä läkou lä mau känäwai inä e hulikua wale æia mai ana ua mau känäwai nei? He kohu æole a kalaæihi kä hoæi e luæuluæu ai ka naæau o ka lähui kanaka ko käkou hana æia mai pëlä e æAmelika.

Ma kekahi hihia aku nei i hoæokolokolo æia ma loko o ka hale hoæokolokolo kiæekiæe o ka Mokuæäina æo Hawaiæi (he æäkena hoæi ia no æAmelika), ua hoæololi æia ke känäwai e æae ana i ka poæe Hawaiæi e æohi i nä hua o ka æäina. Ua hoæokikina æia naæe käkou e höæoia i ka ili æana mai o ia kuleana mai kahiko mai, no ke kiæi æana i ke ö e pono ai ke ola kanaka æana. He æai æoe, he iæa æoe, a ia mea aku ia mea aku. æO ia höæoia pü æia me ka hoæomana æana, he hana kuluma. Eia mai kä käkou mea e makaæala ai no këia æano æäpiki. Inä pëlä ke æano lolelua a käpekepeke hoæi o æAmelika, pehea lä käkou e hilinaæi ai i käna mau känäwai æë aæe? He wahaheæe nö paha ke æano e heæeheæe ai ka nui o ka pono ma ka æaoæao o ka haole, a e ili ai ka hoka ma luna o käkou Hawaiæi.

æO kekahi laæana maikaæi loa, æo ia ke kükulu æia æana o kahi æohe nänä nunui ma luna o ka piko o Mauna a Wäkea. Ma laila e akäka ai këia æano lolelua o æAmelika. æO ia hoæi, æo nä loina kahiko o ka poæe Hawaiæi i hoæomalu æia ma lalo o ke känäwai, ua hulikua æia ma o ka loli æana o ke känäwai. Ua hapa mai ko käkou pono a küpale æia ka pono o ia hana penei: he mea ia e pono ai ka lehulehu. æAæole pëlä ka manaæo o ke känäwai kahiko. æO ka æoiaæiæo, ua mälama æia nä pono o nä Hawaiæi e æimi ai i ke ola a e lawelawe ai i nä hana hoæomana i hoæoili æia mai, mai nä küpuna mai.

æO ka hopena o ka holo æana o këia känäwai käohi pono, æo ia ka mähuahua æana o ka waiwai o ke Kulanui o Hawaiæi i ke kälä he hoæokahi wale nö! æO ke kumuküæai kä hoæi ia e küæai lilo ai i ko käkou pono. Pohä æiæo nö ka lae! æO ka æölelo hoæäkäka a ke aupuni no këia küæai makehewa æana, æo ia hoæi, ua pau æë ka pono o ia wahi, no ka mea, ua kükulu æë æia kauwahi æohe nunui, a pehea lä hoæi e hoæohaumia æia ai kahi mea ua haumia æë ma mua? No käkou Hawaiæi, he æino ka æino.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.