Synopsis: It is difficult to find Hawaiian-speaking substitute teachers for immersion schools. Students suffer as a result. If you speak Hawaiian, you might consider applying.
E o‘u mau hoa ‘ōlelo Hawai‘i o nā kai ‘ewalu, mai ka hikina a ka lā i Ha‘eha‘e a i kona kā‘ili ‘ia ‘ana ma ka mole ‘olu o Lehua ma ‘ō aku o ka mokupuni ‘o Kaua‘i, he kāhea kēia iā ‘oukou, e pani kākou i ka hakahaka e nele nei ko kākou po‘e keiki i kēia mau lā e ne‘e nei. ‘O ua hakahaka nei, ‘o ia nō ka lawa ‘ole o nā kumu pani hakahaka ‘ōlelo Hawai‘i no nā kula kaiapuni. Ke hiki ‘ole i kekahi kumu ke ‘auamo i kona kuleana ho‘ona‘auao keiki i kekahi lā, no ka ‘ōma‘ima‘i paha, no ka hālāwai kumu paha, ia mea aku ia mea aku, ‘a‘ole nō e waiho wale ‘ia ke a‘o ‘ia o nā keiki me ia nele. E ho‘okuleana ke kumu iā ha‘i nāna ho‘i e pani i ka hakahaka, a nāna nō e ho‘omau a ho‘oholomua i ka ho‘ona‘auao ‘ana i nā haumāna. Pono nō ho‘i e mau ke a‘o ma ka ‘ōlelo Hawai‘i, ‘o ia ka ‘ōlelo kūmau o ke a‘o ‘ana ma nā kula kaiapuni. Eia kā, ‘o ka nui o ka nele i nā kumu pani hakahaka ‘ōlelo Hawai‘i, kāhea ‘ia nā kumu pani hakahaka i pa‘a ‘ole ka ‘ōlelo Hawai‘i, a pēlā nō ho‘i e komo ai ka namu haole a me ke kuana‘ike haole i nā lumi papa o ko kākou mau kula kaiapuni!
He pilikia nui kēia no nā kula kaiapuni, ‘oiai ho‘i he wahi la‘a nā lumi papa o ia mau kula, ‘o ia kahi kāka‘ikahi e mālama mau ‘ia ai ka ‘ōlelo makuahine o kākou. Ke komo ka ‘ōlelo haole ma laila, lilo auane‘i nā haumāna i pio no ka ‘ōlelo e kūpa‘a nei me ka ikaika ma luna o kēia pae ‘āina, ‘o ka namu haole ho‘i, a mau nō ho‘i ka ho‘okolonaio ‘ana a ‘Amelika iā kākou. Eia hou ho‘i, e hele paha nā haumāna a huikau a pilikia ho‘i i ke a‘o ‘ia ma o ke kuana‘ike haole o ia mau kumu pani hakahaka. ‘O ka nui o ka pilikia e ili mai ana ma luna o nā haumāna ma muli o ia mau kumu pani hakahaka i pa‘a ‘ole iā lākou ka ‘ōlelo Hawai‘i, hō‘alo nā kumu kula kaiapuni i nā pani hakahaka, a hele wale nō lākou i ke kula, i loko paha o ka ‘ōma‘ima‘i, a i ‘ole ia, kāpae paha lākou i nā hālāwai kumu a me nā papa ho‘onui ‘ike. Hele a oki loa ke a‘o ‘ia ‘ana o nā haumāna.
Pehea lā i pani ‘ole ‘ia ai kēia hakahaka, ‘oiai he mea ia e pilikia ai ko kākou po‘e keiki a hihia nui ai ho‘i ko lākou a‘o ‘ana ma ka ‘ōlelo Hawai‘i? I loko nō o ka ‘olu‘olu o ke kuleana pani hakahaka: aia kekahi papa kuhikuhi hana, he mau ha‘awina ho‘oma‘ama‘a i ho‘omākaukau ‘ē ‘ia e ke kumu pa‘a no ke kōkua ‘ana i ke kumu pani hakahaka. Aia ho‘i he wā e launa ai me nā ‘ōpio o ka lāhui, a he maika‘i ho‘i ka uku, ‘o ia ho‘i, he $159 o ka lā! Inā he ‘i‘ini nō e kāko‘o ai i ka ho‘ona‘auao ‘ana i ko kākou po‘e keiki, e hana mai paha ‘oe ma nā kula kaiapuni ma ke ‘ano he kumu pani hakahaka. E koi wale ‘ia nō ka ho‘okō ‘ana i kahi papa ho‘omākaukau, he 30 wale nō hola, a ua mālama ‘ia nō ma nā moku like ‘ole o ka pae ‘āina nei. E kāhea aku i nā kula kaiapuni o kou kaiāulu a nīnau no ke ala e lilo ai i kumu pani hakahaka. Aia nō kekahi mau ‘ike hou aku ma ka paena pūnaewele ‘o auana.org.
———
He kumu akeakamai ‘o Kolomona ma ke Kula ‘o Samuel M. Kamakau.
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.