Synopsis: Names that have been suggested for the rail stations by a HART committee do not have meanings that reflect the history and the issues surrounding the project. They should have names that are informative.
Aloha mai kākou. ‘O kēlā po‘o mana‘o e kau mai ana ma luna nei, he nīnau ia no ka mana o ka inoa. I ka wā iā Uiliama Ho‘onāueueihe i kākau ai i kāna mo‘olelo kaulana no nā ipo ‘elua, ‘o Romeo lāua me Julieta, no ke kaua ho‘omauhala ‘ana o ko lāua mau ‘ohana ‘elua me ka pākela māhanahana o ka inaina, e hō‘ike ana ‘o ia ala no ke kūpono ‘ole o ka ho‘okae aku o kekahi ‘ohana i kahi ma ke ‘ano he ho‘okae wale aku nō. He oki loa ho‘i ka ho‘okae aku ma muli wale nō o ka inoa. Wahi a Ho‘onāueueihe, he mea ‘ole ka inoa o ka pua, ‘o ia mau kolopua nō.
No‘u iho, e kauka‘i aku ka no‘ono‘o ma luna o ka hō‘ike a Pukui no ia mea he inoa, ‘o ia ho‘i, he mana ko laila. Ua hō‘ike maila ‘o ia no nā ‘ano inoa like ‘ole i kapa ‘ia ma luna o kākou kānaka, a na ka inoa nō e alaka‘i i ko kākou ‘ano. ‘A‘ole na‘e e pau ke kapa inoa ‘ana ma laila. Ua kapa ‘ia ka inoa o nā ‘āina like ‘ole mai ka nui a ka li‘ili‘i, a ua ho‘ohana ‘ia ua mau inoa ‘āina lā i loko o nā mele a me nā ‘ōlelo no‘eau no ka ho‘ohanohano ‘ana, ka ho‘ohalahala ‘ana, ka ho‘omana‘o ‘ana i kekahi hana, a ia mea aku ia mea aku. A wahi a Pukui mā, ma loko o ka puke Place Names of Hawaii, he nui hewahewa nā inoa hou o ka ‘āina e haku ‘ia nei no nā wahi hou e kūkulu ‘ia nei, he hale, he pāka, he alanui, he kaiāulu, a pēlā akula. A ua pau pū nō ho‘i me ke alakaulewa e holo nei ma O‘ahu, a e kaulana nei i ka pipi‘i loa o ke kumukū‘ai.
Ua hāpai ‘ia a‘e nei he mau inoa no nā wahi ho‘olulu ‘eiwa e kūkulu ‘ia nei. Eia ihola nō ua mau inoa lā e like me ko lākou hō‘ike ‘ia ma ka nūhou. ‘O Kualakai, Keoneae, Honouliuli, Hoaeae, Pouhal(a), Halaulani, Waiawa, Puuloa, a ‘o Halawa. Ua kama‘āina ua mau inoa nei, ‘oiai he mau inoa ‘āina ia no ia mau wahi, a ‘o ia ke kumu e maopopo ai ka mana‘o a me ka puana ‘ana, a me ka mo‘olelo paha. ‘O Keoneae na‘e, ‘a‘ole au kama‘āina.
Ua hele nō a kaulana ua alakaulewa nei i kona kū‘ē ‘ia no ka pūhalalū ‘ana o ka mo‘ohelu kālā i ‘āpono ‘ia no kona kūkulu ‘ia ‘ana. Eia hou, e kāki ‘ia ana nā kānaka a pau, akā, ‘a‘ole kākou a pau e ‘ike ana i ka pōmaika‘i ke ho‘omaka kona nome ‘ana i ke ala hao. No laila, ‘a‘ole paha e maika‘i ke kapa inoa ‘ana i ia mau kahua ho‘olulu ma nā inoa ‘āina. Maika‘i paha ke kapa ‘ana i nā inoa no ka ho‘omana‘o ‘ana i ka mo‘olelo o ke kūkulu ‘ana a me nā mea hoihoi paha o ia mau ‘āpana ‘āina. A no laila, eia au ke hāpai nei i kekahi mau inoa ‘ē a‘e.
Eia mai: ‘o Pohākalae, no ka nui o ke kālā e lele kapuahi ana i ke kūkulu ‘ia ‘ana; ‘o Pīka‘amo, no ka pa‘u mau ‘ana o nā limahana; ‘o Honokamanō, no kahi noho o Ka‘ahupāhau; ‘o Keonehāne‘e, no ke ‘ano pa‘a ‘ole o ka honua ma ia wahi i kūkulu ‘ia ai nā pou; ‘o Keakekālā, no ka ‘ānunu o ka po‘e ‘aha‘ōlelo e noho ana ma ka ‘ao‘ao ‘Ewa a e pi‘i ana ka waiwai o ko lākou hale; ‘o Alakokopi‘i, no ka hopena o ka ‘ai nui ‘ana i ke kōpa‘a; ‘o Kala‘ihikalā, ‘oiai he ‘āina wela ‘i‘o nō ia Kona; ‘o Kanu‘aonākānaka, no ka noho pa‘apū ‘ana o ka po‘e o ia wahi; a ‘o Kai‘ahāmauleo, no ka pipi i ‘ane halapohe ma ia kai haumia.
Ua ‘oko‘a ka mana‘o o Ho‘onāueueihe a ‘oko‘a ho‘i ko ka Hawai‘i. He mana ko ka ‘ōlelo, a he mana pū ko ka inoa ‘āina.
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.