Synopsis: The rail transit system that links towns and cities together disconnects us from the land and culture. Research shows numerous adverse negative effects of the rail transit system on the island of O‘ahu.
‘Auhea wale ‘oukou e nā po‘e aloha ‘āina. Hū a‘e ka nui o nā pilikia e kupu mai ana ma muli o ke kūkulu ‘ia o ua ala kau lewa nei. He ‘ekolu mau nīnau nui.
Ma muli o ke kūkulu ‘ia ‘ana o ke ala hao, e lilo ana kēia ‘āina nani i ‘āina haumia. E luku ‘ia ana nā ilina o ko kākou mau kūpuna. Ma loko o ka palapala hō‘ike hopena kaiāpuni, ma muli o ke ala hao e pilikia ana nā wahi pana he 30 a me nā kumu waiwai mo‘omeheu he ‘ehā. Inā ‘a‘ole e ho‘ohana ‘ia ke ala hao, ‘o ia mau nō na‘e ka ho‘ohaumia ‘ia o ke ea. E ālai ‘ia ana nō ka ‘ikena mai uka mai a ke kai. A mai ke kai mai ho‘i, e nalo ana ka ‘ikena o nā kuahiwi kūkilakila. E ‘āke‘ake‘a ‘ia ana nō nā ‘ikena a pau.
‘A‘ole ia he mea pohihihi, e ahu ana ka hoka ma nā alanui ma muli o ka pa‘apū ‘ana o nā ka‘a. Ua kūkulu ‘ia ke ala hao i mea e holo pono ai nā ka‘a mai ka ‘ao‘ao komohana mai o O‘ahu a hō‘ea wikiwiki mai i Honolulu. He nani ho‘ā‘o nō, ‘a‘ole na‘e ia he kōkua. He mea nui ke ka‘a no ka hapanui o kākou. Inā e koho ka lehulehu e kau ma luna o ke ka‘a ala kau lewa, e hiki aku ana lākou i ko lākou wahi e hele ai a e pupū ana lākou i laila. E mau ana nō ke ko‘iko‘i o ka pilikia. ‘Ae, e lō‘ihi nō ka holo ‘ana ma luna o ke ka‘a ‘ōhua a e mau ana ka ukiuki o ke kolo pūpū ‘ana ma ke alaloa, akā, ‘a‘ohe wahi pono o ke ala hao.
Eia hou kekahi pilikia, e lilo ana nā kālā he nui ma ke kūkulu ‘ana i ke ala hao. E kūkulu ‘ia ana ma kahi kokoke i nā wahi noho o ka po‘e o ka ‘ao‘ao Komohana a hō‘ea mai i ke kūlanakauhale ‘o Honolulu. ‘O nā kānaka e noho ana ma ka ‘ao‘ao Komohana, ‘a‘ole nō i waiwai a ‘a‘ole hiki iā lākou ke uku inā ‘o lākou wale nō. ‘A‘ohe kōkua o kēia ala hao i nā kānaka e noho ana ma ka ‘ao‘ao Ko‘olau a me ka ‘ao‘ao Hikina. ‘O Kahuku mā a me Waimānalo ho‘i, ‘a‘ole nō e pono ko laila i ke ala hao. A no laila, ‘a‘ole pono o ke kāki ‘ana i nā kānaka a pau ma o ka ho‘onui ‘ana i ko lākou ‘auhau inā ‘a‘ohe pono e loa‘a mai iā lākou.
Mana‘o mākou, aia nō paha kekahi ‘ao‘ao pono, akā ‘a‘ole ia lawa e ‘ike ai i ka makepono o kēia hana. He makehewa wale nō ke ‘ike ‘ia. Ua ‘ōlelo ‘ia e pau ana ke kūkulu ‘ana i ka MH 2019, akā, ‘a‘ole nō paha me kēlā ka wikiwiki o ka hana, no ka mea, he mau hihia ho‘opi‘i i kupu mai ma ka hale ho‘okolokolo. Inā e mau nō kēia mau hihia, he pilikia ia e pi‘i loa ai ke kumukū‘ai. E pi‘i loa ana nō ho‘i ka ‘auhau a ka po‘e a pau o Hawai‘i nei.
Eia nō ho’i ke wānana nei kekahi po‘e e pa‘a ana ke ala hao mai Kapolei a hiki i Ala Moana i ka MH 2022, a ‘o ke kumukū‘ai ho‘i, he $7.2 biliona a pi‘i a‘e paha i ka $10 biliona. Hū ka pipi‘i! Eia nō ke pi‘i nei i nā lā a pau. Aloha nō kākou. E pohā maoli ana ka lae! Koe aku ka waiwai o ia ala hao kau lewa a ho‘ohana ‘ia e ka lehulehu. Pēlā ana paha, ‘a‘ole paha.
———
E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa.